Κρίση και ανθρωπισμός
Γράφει ο Γιώργος Εχέδωρος
Γράφει ο Γιώργος Εχέδωρος
Rembrandt van Rijn: Οι σύμβουλοι της Συντεχνίας των εριουργών. Άμστερνταμ, Βασιλικό Μουσείο.Διανύουμε για άλλη μια φορά τη λεγόμενη ‘χρηματοπιστωτική κρίση’. Είναι μια ωραιοποιημένη έκφραση της χρεοκοπίας του καπιταλισμού.
Δεν έχουν περάσει είκοσι χρόνια που χρεοκόπησε και ο κομμουνισμός.
Η δυτική ιδεολογία της αγοράς και του κεφαλαίου ζητά αγωνιωδώς την υποστήριξη του κράτους για να επιβιώσει. Επί δεκαετίες, τώρα, βομβαρδιζόμαστε σε όλους του τόνους για την ιδεολογία της ελεύθερης αγοράς, την σκληρή επιβίωση του κεφαλαίου, τον ανταγωνισμό, την αποκρατικοποίηση, την ιδιωτική πρωτοβουλία, την ανάδειξη του ιδιώτη κεφαλαιοκράτη ως θεμέλιο λίθο της σύγχρονης παγκόσμιας ιδεολογίας, κ.α.
Και ξαφνικά, μέσα στο πουθενά, τεράστιες επιχειρήσεις με παγκόσμιο πρόσωπο είναι έτοιμες να κατακρημνισθούν και ζητούν εναγωνίως την οικονομική υποστήριξη του κράτους. Να λάβουν, δηλαδή, χρήματα των φορολογούμενων πολιτών για να συμπληρώνουν το εξουσιαστικό παζλ..
Ψάχνω με ενδιαφέρον, αν όχι με αγωνία, να βρω μια φιλοσοφική άποψη για το θέμα που να δώσει την διαφορετική άποψη, να καταδεικνύει την ουσία της κρίσης ή να προτάσσει, ίσως, κάποια διέξοδο...
Οι ‘φιλοσοφούντες’ σιωπούν. Η πλειονότητα των διανοουμένων είναι μέρος του συστήματος και αποφεύγει να ονομάσει τα πράγματα με το όνομά τους.
Η κρίση της καπιταλιστικής ιδεολογίας δεν είναι κρίση που ξαφνικά παρουσιάστηκε από το πουθενά. Ενυπάρχει στην ιδεολογία αυτή, η οποία (ιδεολογία) διατρέφεται και συντηρείται από τον κρατισμό, είτε ευρωπαϊκός είναι αυτός, είτε αμερικανικός.
Υπάρχει λοιπόν μια κρίση. Όχι οικονομική, αλλά πολιτισμική. Υπάρχει τρόπος αλλαγής ή βελτίωσης;
« Έχουμε τη γνώμη, γράφει ο Δ.Ν. Μωραΐτης (καθηγητής του πανεπ. Αθηνών ) ότι η σημερινή κρίση του πολιτισμού μας μπορεί να αντιμετωπιστεί εάν αντιδράσουμε με όλες πνευματικές και ηθικές δυνάμεις εναντίον κάθε θεωρίας και κάθε τάσης που έρχεται αντιμέτωπος με τις παλιές και δοκιμασμένες αξίες του Ανθρωπισμού. Εναντίον των δυνάμεων του κακού και του σκότους, που τείνουν πάντοτε να υποδουλώσουν τον άνθρωπο στην ύλη, στο χρήμα και στην άψυχη μηχανή.»
Η δυτική ιδεολογία της αγοράς και του κεφαλαίου ζητά αγωνιωδώς την υποστήριξη του κράτους για να επιβιώσει. Επί δεκαετίες, τώρα, βομβαρδιζόμαστε σε όλους του τόνους για την ιδεολογία της ελεύθερης αγοράς, την σκληρή επιβίωση του κεφαλαίου, τον ανταγωνισμό, την αποκρατικοποίηση, την ιδιωτική πρωτοβουλία, την ανάδειξη του ιδιώτη κεφαλαιοκράτη ως θεμέλιο λίθο της σύγχρονης παγκόσμιας ιδεολογίας, κ.α.
Και ξαφνικά, μέσα στο πουθενά, τεράστιες επιχειρήσεις με παγκόσμιο πρόσωπο είναι έτοιμες να κατακρημνισθούν και ζητούν εναγωνίως την οικονομική υποστήριξη του κράτους. Να λάβουν, δηλαδή, χρήματα των φορολογούμενων πολιτών για να συμπληρώνουν το εξουσιαστικό παζλ..
Ψάχνω με ενδιαφέρον, αν όχι με αγωνία, να βρω μια φιλοσοφική άποψη για το θέμα που να δώσει την διαφορετική άποψη, να καταδεικνύει την ουσία της κρίσης ή να προτάσσει, ίσως, κάποια διέξοδο...
Οι ‘φιλοσοφούντες’ σιωπούν. Η πλειονότητα των διανοουμένων είναι μέρος του συστήματος και αποφεύγει να ονομάσει τα πράγματα με το όνομά τους.
Η κρίση της καπιταλιστικής ιδεολογίας δεν είναι κρίση που ξαφνικά παρουσιάστηκε από το πουθενά. Ενυπάρχει στην ιδεολογία αυτή, η οποία (ιδεολογία) διατρέφεται και συντηρείται από τον κρατισμό, είτε ευρωπαϊκός είναι αυτός, είτε αμερικανικός.
Υπάρχει λοιπόν μια κρίση. Όχι οικονομική, αλλά πολιτισμική. Υπάρχει τρόπος αλλαγής ή βελτίωσης;
« Έχουμε τη γνώμη, γράφει ο Δ.Ν. Μωραΐτης (καθηγητής του πανεπ. Αθηνών ) ότι η σημερινή κρίση του πολιτισμού μας μπορεί να αντιμετωπιστεί εάν αντιδράσουμε με όλες πνευματικές και ηθικές δυνάμεις εναντίον κάθε θεωρίας και κάθε τάσης που έρχεται αντιμέτωπος με τις παλιές και δοκιμασμένες αξίες του Ανθρωπισμού. Εναντίον των δυνάμεων του κακού και του σκότους, που τείνουν πάντοτε να υποδουλώσουν τον άνθρωπο στην ύλη, στο χρήμα και στην άψυχη μηχανή.»
Τα γράφει αυτά στο περιοδικό 'Παρνασσός' το 1961, πριν από ...μισό αιώνα!
Η λύση είναι, λοιπόν, ο ανθρωπισμός;
Ο μαρξισμός θεοποίησε τον οικονομικό παράγοντα, την υλιστική αντίληψη της ιστορίας και του πολιτισμού.
Ο διαφωτισμός θεοποίησε τον ορθό λόγο και παρέκαμψε την πνευματική υπόσταση του ανθρώπου.
Η κεφαλαιοκρατία προσήλωσε τον άνθρωπο στο χρήμα και θεοποίησε το νέο μαμμωνά.
Επιστρέφουμε, πάλι, στην αρχαιότητα.
Η λύση είναι, λοιπόν, ο ανθρωπισμός;
Ο μαρξισμός θεοποίησε τον οικονομικό παράγοντα, την υλιστική αντίληψη της ιστορίας και του πολιτισμού.
Ο διαφωτισμός θεοποίησε τον ορθό λόγο και παρέκαμψε την πνευματική υπόσταση του ανθρώπου.
Η κεφαλαιοκρατία προσήλωσε τον άνθρωπο στο χρήμα και θεοποίησε το νέο μαμμωνά.
Επιστρέφουμε, πάλι, στην αρχαιότητα.
Έχουμε το ‘σωκράτειο’ «γνώθι σαυτόν».
Ο ελεύθερος άνθρωπος, ο καλλιεργημένος, αυτός που έχει τη δύναμη να σκέπτεται μόνος του, αυτός είναι το ιδεώδες του ανθρωπισμού. Αυτός θα δώσει την Απάντηση, αυτός θα δείξει το δρόμο, την κατεύθυνση του ανθρώπου προς το μέλλον...
Ο ελεύθερος άνθρωπος, ο καλλιεργημένος, αυτός που έχει τη δύναμη να σκέπτεται μόνος του, αυτός είναι το ιδεώδες του ανθρωπισμού. Αυτός θα δώσει την Απάντηση, αυτός θα δείξει το δρόμο, την κατεύθυνση του ανθρώπου προς το μέλλον...