Η αίθουσα τελετών της αδελφότητας Rifaiya στο Πρίζρεν του Κοσσυφοπεδίου. (Φωτογραφία: Dan Alexe)
Όταν το Κοσσυφοπέδιο ανακήρυξε την ανεξαρτησία του το 2008, οι εφημερίδες κατακλύστηκαν με πρωτοσέλιδα του τύπου «Η γέννηση του πρώτου ισλαμικού κράτους στην Ευρώπη» και « Η μαφία των φονταμενταλιστών μουσουλμάνων διαμορφώνουν την κατάσταση στο Κοσσυφοπέδιο».
Στην πραγματικότητα, το Ισλάμ δεν έπαιξε ρόλο στην πορεία του Κοσσυφοπεδίου ή της ανεξαρτησίας της Αλβανίας, όταν ανεξαρτητοποιήθηκε από την Οθωμανική κυριαρχία, στις αρχές του εικοστού αιώνα.
Σε αντίθεση με κάποιες αξιώσεις, το Ισλάμ δεν συμμετέχει στην άσκηση της ελευθερίας του Κοσσόβου, λόγω ύπαρξης ενός υποκατάστατου της θρησκείας στο χώρο αυτόν, όπως και στις περισσότερες περιοχές των Βαλκανίων, γιατί ανήκουν ιστορικά στην μυστικιστική μουσουλμανική έκφραση που ονομάζεται Σουφισμός.
Ο Σουφισμός εξακολουθεί να είναι η κύρια μορφή του Ισλάμ που παρουσιάζεται σε πολλά σημεία των Βαλκανίων, ιδιαίτερα στο Κοσσυφοπέδιο και την Βαρντάρσκα (FYROM).
Η πλειοψηφία των Αλβανών στο Κοσσυφοπέδιο και την Βαρντάρσκα είναι μουσουλμάνοι, αλλά ένας σημαντικός αριθμός των εν ενεργεία πιστών, ανήκει στις αδελφότητες Σούφι.
Αυτή είναι μια στοχαστική έκφραση του Ισλάμ, η οποία βασίζεται σε κολεκτίβες, στις οποίες τα μέλη τους αποκαλούνται δερβίσηδες και μέσα από μια μυστικιστική μύηση φθάνουν σε μια ομαδική έκσταση.
Ακόμη και σήμερα, στο μεγαλύτερο μέρος της Βαρντάρσκας και το δυτικό μισό του Κοσσυφοπεδίου, προς τα ορεινά σύνορα με την Αλβανία, σχεδόν κάθε χωριό έχει τουλάχιστον μια Σούφι αδελφότητα. Οι νέοι εντάσσονται από πολύ νωρίς στις αδελφότητες, η κάθε μία από τις οποίες έχει το δικό τελετουργικό έκστασης.
Ο σουφισμός προσφέρει επίσης ένα κοινωνικό υποκατάστατο στον πληθυσμό των Ρομά της περιοχής. Η πλειονότητα των Ρομά στην Βαρντάρσκα, στο Κοσσυφοπέδιο, στη Βοσνία και στη νότιο Σερβία είναι μουσουλμάνοι και οι περισσότεροι ανήκουν σε αδελφότητες Σούφι.
Στην Βαρντάρσκα, οι αδελφότητες οργανώνονται σε μια κεντρική δομή, την Ισλαμική Θρησκευτική Κοινότητα Ντερβίς, που δημιουργήθηκε αμέσως μετά την ανεξαρτησία της χώρας το 1992.
Οι τεχνικές για της επίτευξη της έκστασης διαφέρουν από τη μια αδελφότητα στην άλλη. Μερικές ομάδες χρησιμοποιούν το χορό, τη μουσική ή ρυθμικές κινήσεις. Όλες οι πρακτικές περιέχουν περίτεχνο μηχανισμό ελέγχου της αναπνοής. Κάθε αδελφότητα οδηγείται από έναν σεΐχη , που συνήθως προέρχεται από μια γενιά σεΐχηδων. Η θέση αυτή είναι συνήθως κληρονομική.
Μερικοί σεΐχηδες εξακολουθούν να ζουν σε ένα παραδοσιακό μοναστήρι ή σε ένα ‘teqe’ στην αλβανική γλώσσα (ή Τεκές σε όλες τις άλλες βαλκανικές γλώσσες), ο οποίος είναι ένας ιερός τόπος προσκυνήματος, όπου έχουν ενταφιαστεί τα πιο σημαντικά μέλη της αδελφότητας. Σε μικρές πόλεις που τηρούν τις παλιές παραδόσεις, όπως το Πρίζρεν, η Gjakova, η Peja (Κοσσυφοπέδιο) έχουν από πέντε έως έξι τεκέδες.
Η αδελφότητα με τον πιο εντυπωσιακό τελετουργικό είναι αναμφίβολα η Rifaiya. Το τελετουργικό αυτό είναι το παλαιότερο όλων των μουσουλμανικών αδελφοτήτων, αφού ιδρύθηκε τον 12ο αιώνα, που σήμερα το συναντούμε στο Ιράκ.
Η αδελφότητα Rifaiya είναι εντυπωσιακή, λόγω της προφανούς βίαιης τελετουργία της. Όταν φτάνουν στην έκσταση, στο αποκορύφωμα της τελετής, οι δερβίσηδες, τρυπούν τα άκρα τους, το σώμα και το πρόσωπο με αιχμηρά μαχαίρια και με τα νύχια τους. Περιέργως δεν υπάρχει αίμα.
Η τελετή είναι πολύ διαφορετική από το αιματηρό μαστίγωμα των Σιιτών, που μπορεί να δει κανείς στο Ιράν και το Ιράκ.
Πέρα από θλιβερή και ίσως παθολογική χροιά της έκφρασης των Σιιτών, η τελετή Rifaiya είναι μάλλον μια πληθωρική σκηνή στην οποία οι δερβίσηδες αποδεικνύουν ότι έχουν την εξουσία του σώματός τους. Η τεχνική για την επίτευξη αυτή, στο να φθάσουν, δηλαδή, οι δερβίσηδες, σε κατάσταση έκστασης θα μπορούσε να περιγραφεί ως γιόγκα μουσουλμάνων.
Οι Σουφίτες, σίγουρα, δεν είναι από τους φανατικούς μουσουλμάνους. Οι Αλβανοί Σουφίτες των ορεινών περιοχών του Κοσσυφοπεδίου, για παράδειγμα, έδιωξαν πολλούς από τους Ρομά ή μουσουλμάνους Σέρβους (Γκοράνι) γείτονες, κατά τη τελευταία δεκαετία, αν και συχνά ανήκαν στην ίδια Σούφι αδελφότητα. Η μουσουλμανική αλληλεγγύη δεν διαδραματίζει σημαντικό ρόλο.
Οι Δερβίσηδες, οι οποίοι συχνά πίνουν ανοικτά, δεν πηγαίνουν στο τζαμί και δεν λένε τακτικά τις προσευχές τους, πραγματικά αποφεύγονται από τον υπάλληλο της κυβέρνησης που υποστηρίζεται από το Ισλάμ.
Πέρα των φονταμενταλιστών, με τη δυτική έννοια του όρου, οι δερβίσηδες αποτελούν εγγύηση κατά των έξωθεν πιέσεων του μαχητικού Ισλάμ, όπως είναι οι Wahhabi (οι Βαχαμπιστές μουσουλμάνοι).
Ἂρθρα & Σκέψεις- Γιῶργος Ἐχέδωρος