Του Δρ. Παναγιώτη Μπάρκα
Λέει μια λαϊκή παροιμία ότι "αν θέλεις να περιφρονήσεις κάποιον, αγνόησέ τον".
Η γνωστή Γαλλίδα εθνολόγος κοινωνιολόγος για θέματα Βαλκανικής, NathalieClayer, στην προσπάθειά της να εντοπίσει και ερευνήσει την πορεία της Αλβανικής εθνογένησης, θεωρεί ως την πιο αποτελεσματική πηγή τον αλβανικό τύπο (τέλη ΧΙΧ αρχές ΧΧ αιώνα).
Ο τύπος στην Ήπειρο, αρκετά πλούσιος, αποτελεί το βασικό τεκμήριο για να παρακολουθήσουμε την υποχώρηση του Ελληνισμού στο Βόρειο της Τμήμα μετά την ίδρυση του αλβανικού κράτους και κατά τον Μεσοπόλεμο. Η μοναδική εφημερίδα το «Λαϊκό Βήμα», ανεξαρτήτως του κομουνιστικό ιδεολογικό του περιεχόμενο, αποτέλεσε και αποτελεί μια σημαντική πηγή για την παρακολούθηση εκείνων των ιδεολογικών γεγονότων… στην εθνική ελληνική μειονότητα.
Από την άλλη πλευρά, ο τύπος και γενικώς οι εκδόσεις, όπως αναφέρει και η κα Clayer, αποτελεί ένα σημαντικό μέσο ζύμωσης της κοινής γνώμης.
Και από κοινού με τα υπόλοιπα συστατικά: παράδοση, ήθη και έθιμα, αποτελούν το συλλογικό σύστημα και οπλοστάσιο κοινής εθνικής, κοινωνικής, πολιτιστικής, οικονομικής συμπεριφοράς, σχέσεις με τους άλλους κλπ.
Δεν είναι λοιπόν απλώς μνήμη, καταγραφή, αλλά και ένα ενεργό μέσο, επεξεργασίας, καθοδήγησης, προσανατολισμού, μιας κοινότητας κλπ. Αυτό ισχύει περισσότερο για τον τόπο μας, όπου καθετί γραμμένο έχει ισχύει εξουσίας, είναι για την ανθρώπινη συνείδηση αδιαμφισβήτητο.
Μετά το 1990, φάνηκε ότι η κοινότητα της εθνικής ελληνικής μειονότητας θα ακολουθούσε τη δική της ιστορική και πλούσια παράδοση.
Ήταν η κοινότητα με την πιο πλούσια ζωή όσον αφορά τα έντυπα ΜΜΕ στην Αλβανία. Ακολούθησε στη συνέχεια η αυθόρμητη προσπάθεια έκδοσης βιβλίων για την αναθεώρηση της ιστορίας του κομμουνιστικού καθεστώτος και για την αναγκαία ελληνική αυτογνωσία. Θύμιζε ακριβώς την παράδοση διαφωτισμού του ΧΙΧ και ΧΧ αιώνα.
Σήμερα των ημερών όμως βρισκόμαστε στην αντίπερα όχθη αυτής της παράδοσης που εμπλούτισε ακόμα και την νεοελληνική ιδεολογία που διαφώτισε και ενέπνευσε την πορεία του νέου ελληνικού κράτους έθνους.
Ο Ελληνισμός της Βορείου Ηπείρου δεν έχει σήμερα σχεδόν κανένα έντυπο. Η «άνθιση» ήταν πρόσκαιρη. Γρήγορα η κάθε υψηλή προσδοκία επιδίδονταν σε φαινόμενα πεζοδρομίου, κουτσομπολιού και αλληλοκατηγορίας.
Σήμερα δεν έχουμε πλέον κανένα ΜΜΕ. Τόσο το περισσότερο σοβαρό, που να απευθύνεται στην συλλογική και επιμέρους πραγματικότητα του ελληνισμού της Βορείου Ηπείρου, να αγγίζει τα πραγματικά εθνικά προβλήματά του, να χαράζει χνάρι των εθνικών μας προσδοκιών και διεκδίκησης δικαιωμάτων.
Δεν είναι εμπάθεια, αλλά μια πικρή αλήθεια. Η πολιτική ηγεσία του τόπου, που ακούει στο όνομα της νυν ηγεσίας της ΟΜΟΝΟΙΑΣ, από τότε που ανέλαβε μετά το 1998, μεθοδεύτηκε το κλείσιμο των ΜΜΕ.
Δύο είναι οι λόγοι. Πρώτο είναι ότι η συγκεκριμένη ηγεσία, ενώ δεν μπορεί και δεν θέλει να παράγει εθνικό έργο, έχει φροντίσει να μην υπάρχουν ΜΜΕ που να βλέπουν, καταγράφουν ή να ασκούν κριτική στο ανύπαρκτο έργο, στη διαφθορά και στο αντεθνικό της έργο.
Το σκεπτικό αυτό πάει πακέτο με τις αστείρευτες ενέργειες που ξόδεψε η συγκεκριμένη ηγεσία για να φιμώσει και εξουδετερώσει τον αντιπολιτευόμενο λόγο και την οργανωμένη αντιπολίτευση στο χώρο της εθνικής ελληνικής μειονότητας. Δεν θα μπω στην ανάλυση των συνεπειών, αλλά θα υπογραμμίσω το γεγονός ότι ο πόλεμος αυτός έφερε τον μεταξύ μας σπαραγμό, διάσπαση και εσωστρέφεια.
Δεύτερο και σημαντικό λόγο που έχει η ηγεσία της ΟΜΟΝΟΙΑΣ για την εξουδετέρωση των ΜΜΕ, είναι να μη φέρνει ευθύνες στο ιστορικό μέλλον.
Μ΄αυτό συνδέεται και το γεγονός ότι η πολιτική της ΟΜΟΝΟΙΑΣ είναι μονίμως ανεπίσημη. Για τις αποφάσεις της δεν υπάρχουν επίσημα έγγραφα. Δημαγωγικά και για δημόσια κατανάλωση βγάζει ανακοινώσεις τύπου «εκ’ του γραφείου τύπου». Ουσιαστικά δεν υπάρχουν επίσημα έγγραφα.
Η ηγεσία της ΟΜΟΝΟΙΑΣ δεν έχει ένα σοβαρό αρχείο για τη δράση της. Αλλού είναι το αρχείο της ίδρυσης της ΟΜΟΝΟΙΑΣ.
Εκείνο μέχρι το 1994 βρίσκεται στα χέρια των μυστικών υπηρεσιών της Αλβανίας.
Δεν υπάρχουν ντοκουμέντα για τέτοια σοβαρά γεγονότα όπως η δεκαπενθήμερη αποχή από τα σχολεία το 1991, που έφερε τη διεξαγωγή όλων των μαθημάτων στην υποχρεωτική εκπαίδευση στην μητρική γλώσσα και το άνοιγμα ελληνικών σχολείων στα μικτά χωριά, όπως και στις πόλεις Αργυροκάστρου, Αγίων Σαράντα και Δελβίνου.
Τα γεγονότα με την δίκη των πέντε, τα γεγονότα του 1997. Δεν υπάρχουν αρχεία και πραχτικά για τις συνδιασκέψεις της ΟΜΟΝΟΙΑΣ.
Έχει εξαφανιστεί το υπόμνημα του 1999 με 14 χιλιάδες υπογραφές για το θέμα της υφαρπαγής των χιλιάδων στρεμμάτων βοσκότοπων και δασών από αλλοεθνείς δήθεν πρώην ιδιοκτήτες. Κανένα επίσημο ντοκουμέντο για την διπλή υπηκοότητα.
Καμιά επίσημη απόφαση για το θέμα αποχής από την απογραφή του 2011. Κανένα έγγραφο σχετικά με τα δρώμενα στη Χιμάρα και πώς έγινε που σήμερα των ημερών οι περιουσίες των ντόπιων κατοίκων (σε οικόπεδα και κτήματα) ακόμα και στους Δρυμάδες και την ίδια τη Χιμάρα παραδόθηκαν σε χέρια αλλοεθνών, τις θητείες ακριβώς που ήταν δήμαρχος ο νυν πρόεδρος της ΟΜΟΝΟΙΑΣ.
Ένας από τους λόγους που η Αθήνα δεν έχει συγκεκριμένες θέσεις για καίρια ζητήματα του βορειοηπειρωτικού ελληνισμού είναι το γεγονός ότι για τα θέματα αυτά δεν υπάρχουν επίσημες θέσεις της ΟΜΟΝΟΙΑΣ.
Για κανένα σοβαρό θέμα λοιπόν η ΟΜΟΝΟΙΑ, ούτε έχει λάβει αποφάσεις, ούτε, συνεπώς, έχει επίσημα ντοκουμέντα. Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία, που αυτός ο τόπος δεν έχει μνήμη. Πλήχτηκε ενσυνείδητα μια παράδοση που έχει ριζώσει από την εποχή του Βυζαντίου.
Από την άλλη πλευρά η επίσημη πολιτική στάση της ΟΜΟΝΟΙΑΣ ήταν από απαθή μέχρι σφόδρα αντίθετη σε κάθε προσπάθεια ανάδειξης των πολιτιστικών αξιών του τόπου μας, ιστορικών γεγονότων, ξεχωριστών και έξοχων προσωπικοτήτων κλπ Θα έλεγα ότι ξεπεράστηκε σε αρκετές περιπτώσεις και το ίδιο το κομουνιστικό καθεστώς.
Θυμάμαι, σε μια τηλεοπτική αντιπαράθεση, ο γνωστό εθνικιστής ποιητής Αγκίμ Σέχου έχει πει ότι η εθνική ελληνική μειονότητα δεν έχει γνωστές προσωπικότητες στα γράμματα και τις τέχνες. Το «επιχείρημα» σερβίρονταν στο κοινό ως επιβεβαίωση ότι οι Έλληνες της Αλβανίας είναι οι κουβαλημένοι κολίγοι, χαμηλού επιπέδου, χωρίς δικό τους πολιτισμό που δανείστηκαν τον αλβανικό πολιτισμό, όπως το πολυφωνικό τραγούδι.
Το γεγονός αποτέλεσε το κίνητρο να ασχοληθώ χρόνια για να δώσω μια απάντηση. Η διδακτορική μου διατριβή ανάγκασε τα μέλη της επιτροπής του Πανεπιστημίου Τιράνων όχι μόνο να την βαθμολογήσουν με άριστα, αλλά να πουν ότι υποκλινόμαστε με σεβασμό σε έναν αξιέπαινο πολιτισμό που δεν γνωρίζαμε. Τι συνέβηκε όμως, το τιμ της ΟΜΟΝΟΙΑΣ στο Τμήμα ελληνικής γλώσσας, λογοτεχνίας και ελληνικού πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο Αργυροκάστρου; Αποφάσισε να μη δεχτεί στη βιβλιοθήκη του Τμήματος το σχετικό βιβλίο.
Το ίδιο συνέβηκε και με το ντοκιμαντέρ «Ήπειρος, ο μύθος στην πραγματικότητα». Αποτελεί μια προσπάθεια επιβεβαίωσης με στοιχεία ότι ο σημερινός ελληνισμός της Βορείου Ηπείρου είναι ο μόνιμος και νόμιμος κληρονόμος του αρχαίου διαχρονικού ελληνικού πολιτισμού στο Βόρειο Τμήμα της Ηπείρου. Για τους Ιταλούς και Αλβανούς το έργο αυτό αποτέλεσε ένα αγκάθι. Για τους πολιτικούς εκπροσώπους της εθνικής ελληνικής μειονότητας αποτέλεσε την ευκαιρία να χαρούν που και για το λόγο αυτό, οι αρχές του πανεπιστημίου με αρωγό την ηγεσία αυτή, με έδιωξαν από το πανεπιστήμιο.
Το ίδιο μπορώ να πω για το έργο του Κώστα Λώλη για το πολυφωνικό τραγούδι.
Τόλμησε ο κύριος Λώλης να πει σε μια εκδήλωση στο Αργυρόακστρο, ότι το πολυφωνικό τραγούδι είναι χαρακτηριστικό της Ηπείρου και τον ξέσκισαν κυριολεκτικά.
Ο Κώστας κάθισε και έγραψε το πολυτιμότερο βιβλίο για το πολυφωνικό τραγούδι ως χαρακτηριστικό της ελληνικής Ηπείρου, τέτοιο που απορρίπτει άμεσα και την απόφαση της ΟΥΝΕΣΚΟ να αναγνωρίσει ως μέρος της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς πολυφωνικό τραγούδι ως αλβανική πολιτιστική κληρονομιά.
Για το βιβλίο του Κώστα δεν έγινε καμιά παρουσίαση στο βορειοηπειρωτικό και αλβανικό χώρο.
Η ΟΜΟΝΟΙΑ αδιαφορεί για το έργο του Κώστα, όπως αδιαφορεί για δεκάδες άλλα τέτοια βιβλία και έργα, για δεκάδες Έλληνες επιστήμονες και ανθρώπους των γραμμάτων και της τέχνης, της παράδοσης και της σημερινής πραγματικότητας.
Δεν μπορεί να λησμονήσουμε ότι ιστορικά ο τόπος μας, οι άνθρωποι των γραμμάτων και της τέχνης, παρήγαγαν ένα τεράστιο έργο για να προηγηθούν και να απαντήσουν στους ισχυρισμούς που είχε καλλιεργήσει η Οθωμανική Αυτοκρατορία και στη συνέχεια ο Αλβανικός εθνικισμός όσον αφορά την ελληνικότητα της Ηπείρου.
Σήμερα, ο ελληνισμός της Βορείου Ηπείρου βρίσκεται αντιμέτωπος στην έξαρση θέσεων αμφισβήτησης αυτής της ιστορικής πραγματικότητας, αλλοίωσης και ιδιοποίησης του δικού μας πολιτισμού.
Η ηγεσία του ελληνισμού, που ακούει στο όνομα της ΟΜΟΝΟΙΑΣ, δεν έχει βάλει ποτέ το νερό στη φωτιά για να ενθαρρύνει κάθε προσπάθεια ανάπτυξης των δικών μας πραγματικών και αντικειμενικών θέσεων για την προστασία των πολιτιστικών μας αξιών.
Απεναντίας, ή αδιαφορεί, ή εξαπολύει πόλεμο εναντίον όλων εκείνων που δείχνουν ότι το ανάστημά τους ξεπερνάει εκείνο της ηγεσίας.
Δεν γίνεται επίσης λόγος να ασχοληθεί με την έρευνα, εντοπισμό και προβολή του τεράστιου συγγραφικού έργου για την ελληνικότητά μας.
Παναγιώτης Μπάρκας
Για τον Βορειοηπειρώτη 22.03.2012