 |
| Ο Ερντογάν μπροστά σε πλήθος Βαλκανίων και Ευρωπαίων Τούρκων στην πρωτεύουσα της Βοσνίας Σαράγεβο (Anadolu) |
Ιανουάριος 14, 2022. Ελλάδα.
Η Τουρκία έδωσε βάση στις σχέσεις της με το Καζακστάν για να οικοδομήσει μια συμμαχία τουρκικών δημοκρατιών στην Κεντρική Ασία, αλλά απογοητεύτηκε.
Για παράδειγμα, το Αζερμπαϊτζάν κάλεσε την Τουρκία να συμμετάσχει στη χώρα στρατιωτικά - παράλληλα με τη ρωσική παρουσία, αλλά το Καζακστάν δεν το έκανε, κάτι που είναι ατυχές για την Άγκυρα.
Μόλις τελειώνει μια αρένα έριδος μεταξύ Τουρκίας και
Ρωσίας, μια άλλη ανάβει. Μετά την Ουκρανία, τη Συρία, τη Λιβύη και το
Αζερμπαϊτζάν, η βαλκανική αρένα και η «Γη των Καζάκων» (Καζακστάν) ήρθαν να
αποτελέσουν μια νέα δοκιμασία μεταξύ Μόσχας και Άγκυρας.
Οι διαφορές και οι συγκρούσεις μεταξύ των δύο χωρών
χρονολογούνται σε προηγούμενες εποχές, παρά την ανάπτυξή τους στη δεύτερη
χιλιετία. Η Ρωσία είναι ο διάδοχος της Σοβιετικής Ένωσης, ενώ η Τουρκία
είναι η κληρονόμος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Εδώ, παρουσιάζουμε μια σειρά από ερωτήσεις και τις
απαντήσεις τους που εξηγούν την ιστορία, την πραγματικότητα και το μέλλον του
τουρκο-ρωσικού ανταγωνισμού στα Βαλκάνια και το Καζακστάν.
Ποια
είναι η ιστορία των Τούρκων στα Βαλκάνια και το Καζακστάν;
Τα Βαλκάνια παρέμειναν υπό την ηγεσία της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας για 4 αιώνες (1463-1878), περίοδο κατά την οποία διαμορφώθηκε η
πολιτιστική και αρχιτεκτονική τους ταυτότητα και έγινε ένα από τα μεγαλύτερα
κέντρα του ισλαμικού πολιτισμού στην Ευρώπη, κατά την οποία οι Οθωμανοί Τούρκοι
έδωσε δεκάδες μάχες και κέρδισαν τις περισσότερες από αυτές.
Όσο για
το Καζακστάν;
Ο Τούρκος λόγιος και μυστικιστής, Χότζα Αχμέτ Γεσαβί (1093 - 1166) συνέβαλε αποτελεσματικά στη διάδοση του Ισλάμ σε αυτό, περιοδεύοντας τις περισσότερες περιοχές των χωρών των Τούρκων (Κεντρική Ασία). Οι πολίτες αυτής της χώρας μιλούν την καζακική γλώσσα, που είναι μια από τις τουρκικές γλώσσες.
 |
| Μέτρα ασφαλείας στο πλαίσιο των διαδηλώσεων στο Καζακστάν (Reuters) |
Στο Καζακστάν υπάρχει η επαρχία Τουρκεστάν, η οποία έγινε
πρωτεύουσα του Καζακικού Χανάτου από το 1456 έως το 1847.
Η Τουρκία ήταν μια από τις πρώτες χώρες που αναγνώρισε την
ανεξαρτησία του Καζακστάν μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 και ο μακαρίτης
Τούρκος ηγέτης Τουργκούτ Οζάλ συνέβαλε στη δημιουργία και ανάπτυξη συνεργασίας
μεταξύ των δύο χωρών.
Ο κοινός πολιτιστικός και γλωσσικός παράγοντας έπαιξε
επίσης σημαντικό ρόλο στην προσέγγιση των σχέσεων, ιδίως υπό το πρίσμα της
ίδρυσης του Οργανισμού Τουρκικών Κρατών.
Ποιο
είναι το υπόβαθρο της αντιπαλότητας μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας στα Βαλκάνια και
το Καζακστάν;
Στη Βοσνία Ερζεγοβίνη (Δημοκρατία Σέρπσκα) πραγματοποιήθηκε
μια στρατιωτική παρέλαση των σερβικών δυνάμεων παρουσία του Ρώσου πρεσβευτή στη
Βοσνία και των Σέρβων ηγετών.
Οι στρατιώτες έψαλλαν στίχους που δοξάζουν τους Σέρβους. Προσέβαλαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία και λίγο μετά την επίσκεψη του Τούρκου υπουργού Άμυνας Χουλουσί Ακάρ στη Βοσνία την περασμένη εβδομάδα, ο ρωσικός στρατός και οι σερβικές δυνάμεις οργάνωσαν κοινές στρατιωτικές ασκήσεις.
 |
| Ρωσικά τεθωρακισμένα οχήματα μετακινούνται στο Καζακστάν μετά από διαδηλώσεις που ξέσπασαν (Anadolu) |
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Μαχμούντ Ραντίσι, ερευνητής στο Κέντρο
Μελετών SITA στην Άγκυρα, λέει ότι η Ρωσία έχει συμφέρον να μην ενταχθεί η
Βοσνία στο ΝΑΤΟ, επομένως συνεχίζει τις πολιτικές της που υποστηρίζουν τις
αποσχιστικές τάσεις των Σέρβων να διατηρήσουν τα συμφέροντά της.
Αναφερόμενος στον εξωτερικό ρόλο που ενθαρρύνει τους
Σερβοβόσνιους στην αυτονομιστική πορεία, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ
Ερντογάν τόνισε ότι η Τουρκία δεν θέλει η Βοσνία-Ερζεγοβίνη να μετατραπεί σε
ανταγωνιστική αρένα για τα μέρη που έχουν λογαριασμούς στην περιοχή.
Ο Ερντογάν δεν ανέφερε ποια ήταν τα εξωτερικά μέρη, αλλά
-σύμφωνα με τον Ραντίσι- εννοείται ο ρωσικός ρόλος στη στήριξη και τη χορηγία
των Σερβοβόσνιων.
Όσο για το Καζακστάν, μέλος του Οργανισμού Τουρκικών Κρατών,
το οποίο η Τουρκία ενεργοποίησε πρόσφατα και ενόχλησε συγκεκριμένα τη Ρωσία, η
Μόσχα παρενέβη γρήγορα για να πει -σύμφωνα με παρατηρητές- ότι είναι το πιο
ικανό και ότι η παλιά της συμφωνία και συμμαχία - η συλλογική ασφάλεια - είναι
ο ισχυρότερος, και είναι ο κύριος της περιοχής, και θα κάνει ό,τι χρειάζεται
για να αποτρέψει οποιαδήποτε συμμαχία που αποδυναμώνει τον έλεγχό της.
Ποια
είναι τα τουρκικά μηνύματα για τις εντάσεις σε αυτές τις δύο περιοχές;
Με τη συνεχιζόμενη ένταση στα Βαλκάνια, η Τουρκία αποφάσισε
να στείλει τον υπουργό Άμυνας της, Χουλουσί Ακάρ, σε μια επίσκεψη που
περιλάμβανε τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και το Κοσσυφοπέδιο.
Επιβεβαίωσε την υποστήριξη της Τουρκίας για τη σταθερότητα της Βοσνίας και του Κοσσυφοπεδίου και την ενσωμάτωσή τους στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, εξηγώντας ότι η υποστήριξη αποσχιστικών τάσεων δεν ωφελεί κανέναν.
 |
| Ο Τούρκος υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ επισκέφθηκε τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και είπε ότι η υποστήριξη των αυτονομιστικών προσπαθειών δεν ωφελεί κανέναν (Anadolu) |
Το ισχυρότερο μήνυμα ήταν η επίσκεψη του Ακάρ στους Τούρκους
στρατιώτες στην πρωτεύουσα Σαράγεβο, όπου τόνισε τη σημασία των καθηκόντων που
τους ανατέθηκαν στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, χαρακτηρίζοντάς τα ως δύσκολα αλλά σημαντικά.
Ο ερευνητής τόνισε ότι η επίσκεψη του Τούρκου αξιωματούχου
εκφράζει συγκεκριμένα την ετοιμότητα της Τουρκίας να σταθεί στο πλευρό της
Βοσνίας και του Κοσσυφοπεδίου και δεν θα δεχτεί αποσχιστικές προσπάθειες και θα
παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και θα επιδιώξει να αποτρέψει το ξέσπασμα
κρίσης, αλλά θα είναι, επίσης, παρούσα να αντιμετωπίσει όλα τα σενάρια.
Όσον αφορά το Καζακστάν, ο Πρόεδρος Ερντογάν έχει δηλώσει
επανειλημμένα την αλληλεγγύη της χώρας του σε αυτό κατά τη διάρκεια επαφών με
τον ομόλογό του Κασίμ Τοκάγιεφ,
δηλώνοντας ότι είναι έτοιμος να ανταλλάξει κάθε είδους γνώση και τεχνική
εμπειρία. Το αναμενόμενο βήμα της Τουρκίας θα είναι με τη συνάντηση των
υπουργών Εξωτερικών του Οργανισμού Τουρκικών Κρατών για να συζητηθούν οι
εξελίξεις στο Καζακστάν.
Από αυτή την άποψη, ο Σαμίρ Σάλχα, καθηγητής διεθνούς δικαίου στο
Τουρκικό Πανεπιστήμιο του Κοτσάελι, αναρωτιέται: «Μήπως αυτή η συνάντηση δεν
ήρθε λίγο αργά καθώς όλοι παρακολουθούν προσγειώσεις και απογειώσεις των
ρωσικών αεροπλάνων σε πόλεις του Καζακστάν φορτωμένες με ελίτ δυνάμεις
αλεξιπτωτιστών;».
Θα παραμείνει
σιωπηλή η Άγκυρα στις εξελίξεις στα Δυτικά Βαλκάνια;
Ο Ραντίσι διαβεβαιώνει ότι η Τουρκία δεν θα μείνει σιωπηλή
μπροστά σε αυτό το σκηνικό. Ο πρόεδρος Ερντογάν επισκέφθηκε τη Βοσνία τον
Αύγουστο του 2021, όπου συναντήθηκε με μέλη του Προεδρικού Συμβουλίου και
εξέφρασε την υποστήριξή του στην ενότητα και τη διατήρηση της πολιτιστικής
πολυμορφίας στα Βαλκάνια. Η επίσκεψη από μόνη της ήταν μήνυμα του
τουρκικού ενδιαφέροντος για τη σταθερότητα της περιοχής, αλλά ο διάλογος δεν
έχει μέχρι στιγμής αποφέρει αποτέλεσμα, καθώς φαινόταν ότι οι Σερβοβόσνιοι ήταν
αδιάλλακτοι στις θέσεις τους.
Ο Ερντογάν έδωσε ένα άλλο μήνυμα. Τον Νοέμβριο του
2021, ήταν ακόμη πιο ξεκάθαρος, καθώς επιβεβαίωσε ότι η Τουρκία θα σταθεί ως
αδιαπέραστο φράγμα ενάντια στην επανάληψη των ατυχών γεγονότων στη Βοσνία, που
έλαβαν χώρα πριν από τη Συμφωνία του Ντέιτον το 1995.
Ο Ραντήσι επεσήμανε ότι η Τουρκία θα επιδιώξει να διατηρήσει
μια ισορροπημένη θέση, αλλά εάν κλιμακωθεί η ένταση στη Βοσνία, θα έχει
αποφασιστική θέση και αυτές οι εξελίξεις ενδέχεται να έχουν επιπτώσεις στις
τουρκορωσικές σχέσεις λόγω της υποστήριξης της Τουρκίας και της Ρωσίας στα
αντίπαλα μέρη.
Ποιο είναι
το μέλλον του ανταγωνισμού μεταξύ των δύο δυνάμεων σε αυτούς τους χώρους;
Ο Αλ Ραντίσι θα πει,
«Αν και η τρέχουσα στιγμή δείχνει ότι η Τουρκία ευνοεί τον διάλογο και
λειτουργεί σύμφωνα με μια συμφιλιωτική εξωτερική πολιτική, υπάρχουν εκτιμήσεις
ότι δεν θα καταφύγει σε στρατιωτικές λύσεις το 2022, ωστόσο, αυτό μπορεί να μην ισχύει απαραίτητα
για όλα τα ζητήματα».
Σύμφωνα με τον ερευνητή, η Τουρκία μπορεί να μην ανεχθεί
επικίνδυνες ρυθμίσεις ασφαλείας που θα μπορούσαν να αλλάξουν τις ισορροπίες στα
Βαλκάνια και μπορεί να συνεχίσει να τα υποστηρίζει, αν και η ηγεσία της χώρας
ευνοεί τον διάλογο και την κατανόηση πάνω από οποιοδήποτε άλλο δρόμο.
Από την πλευρά του, ένας καθηγητής διεθνούς δικαίου στο
Πανεπιστήμιο Κοτσάελι, Σάλχα, λέει ότι η Τουρκία βασίστηκε στις σχέσεις της με
το Καζακστάν για να ανοίξει το δρόμο για την οικοδόμηση μιας συμμαχίας
τουρκικών δημοκρατιών στην Κεντρική Ασία, αλλά απογοητεύτηκε. Για
παράδειγμα, το Αζερμπαϊτζάν κάλεσε την Τουρκία να συμμετάσχει στρατιωτικά
παράλληλα με τη ρωσική παρουσία, αλλά το Καζακστάν δεν το έκανε, κάτι που είναι
ατυχές για την Άγκυρα.
Η Ρωσία, σε αντίθεση με την Τουρκία, έχει ενισχύσει την
επιρροή της στο Καζακστάν. Τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης, ανέφεραν ότι η Μόσχα
παρουσίασε έναν κατάλογο προϋποθέσεων και απαιτήσεων στον Νουρ Σουλτάν σε
αντάλλαγμα για τη στρατιωτική της υποστήριξη, συμπεριλαμβανομένης της
αναγνώρισης από το Καζακστάν της προσάρτησης της Κριμαίας από τη Ρωσία, της
δημιουργίας ρωσικών στρατιωτικών βάσεων στο Καζακστάν και της αυτονομίας για
την Ρωσική μειονότητα εκεί.
Ο ίδιος θα αναρωτηθεί: «Μήπως υπάρχει και άλλη συμφωνία για
τη μείωση των σχέσεων Τουρκίας – Καζακστάν, ιδιαίτερα για το σχεδιαζόμενο έργο των τουρκικών
στρατηγικών εμπορικών διαδρόμων;»
aljazeera.net
--
© Βαλκανικό Περισκόπιο -Γιῶργος Ἐχέδωρος
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση μόνον με αναφορά της ενεργής ηλεκτρονικής διεύθυνσης του ιστολογίου παραγωγής- https://www.echedoros-a.gr