Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (κέντρο) καλωσορίζει τις αντιπροσωπείες από τη Ρωσία (αριστερά) και την Ουκρανία ενόψει των ειρηνευτικών συνομιλιών στην Κωνσταντινούπολη στις 29 Μαρτίου
Απρίλιος 30, 2022. Ελλάδα.
Καθώς συνεχίζει την απρόκλητη εισβολή της στην Ουκρανία, η Ρωσία βρίσκεται αντιμέτωπη με αυξανόμενη διεθνή απομόνωση, συμπεριλαμβανομένης της επέκτασης του καταλόγου κυρώσεων.
Αν και δεν είναι τελείως απομονωμένο κράτος, η Ρωσία μπορεί
πλέον να βασίζεται σε λίγους μόνο συμμάχους. Οι χώρες που έχουν παραμείνει
ουσιαστικά ουδέτερες περιλαμβάνουν την Κίνα, τις μοναρχίες του Περσικού Κόλπου
και την Τουρκία.
Ο «διαφορετικός
δρόμος» της Τουρκίας
Η κυβέρνηση του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει
καταδικάσει τη Ρωσία για την επιθετικότητά της, αλλά δεν έχει συμμετάσχει με
τις δυτικές χώρες στην επιβολή κυρώσεων στη Μόσχα.
Αντί για κυρώσεις, η Τουρκία προσπάθησε να ακολουθήσει έναν
διαφορετικό δρόμο, παρουσιάζοντας τον εαυτό της ως δυνητικό ειρηνοποιό, καθώς
προσφέρθηκε να μεσολαβήσει στις διαπραγματεύσεις μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας.
Ταυτόχρονα, η Άγκυρα επέκρινε επίσης απροσδιόριστα
μέλη του ΝΑΤΟ - τη δυτική στρατιωτική συμμαχία της οποίας είναι μέρος η Τουρκία
- επειδή, κατά την άποψή της, η συμμαχία έχει κάνει ελάχιστα για να μειώσει τις
εντάσεις.
Αυτό το μήνυμα διατύπωσε πρόσφατα ο Τούρκος υπουργός
Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
«Για να αποδυναμώσουν τη Ρωσία, ορισμένες χώρες του ΝΑΤΟ δεν
θέλουν ειρήνη, ενώ η Ουκρανία δεν ενδιαφέρεται για αυτές. Θα παραθέσω
μέρος του οδικού μας χάρτη για την Ουκρανία: η σταδιακή αποχώρηση των ρωσικών
στρατευμάτων πρέπει να γίνει παράλληλα με τη χαλάρωση των κυρώσεων», είπε ο
Τσαβούσογλου.
Τα
οικονομικά συμφέροντα της Άγκυρας
«Η Άγκυρα έχει λάβει θέση για μέγιστα κέρδη, προσπαθώντας να
εκμεταλλευτεί τη σύγκρουση όσο το δυνατόν περισσότερο για το καλό της», δήλωσε
ο πολιτικός επιστήμονας Ιβάν Πρεομπραζένσκι στη ρωσική υπηρεσία του Radio Free
Europe.
«Προηγούμενες σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας περιόρισαν
την ικανότητα της Τουρκίας να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο στην πολιτική αυτού
του τμήματος της Ευρασίας, κάτι που ήθελε να κάνει. Στο παρελθόν, η
Τουρκία είχε επιρροή σε όλη τη νότια Ουκρανία. Οι Τούρκοι το θυμούνται
καλά και, επιπλέον, υπό την ηγεσία του Ερντογάν, συνειδητοποιούν όλο και
περισσότερο αυτόν τον ρόλο που έπαιξαν στο παρελθόν, επειδή στην εσωτερική
πολιτική, η κυβέρνηση ιδεολογικά πιέζει ένα αρκετά ενδιαφέρον μείγμα
«παντουρκισμού και ισλαμισμού», προσθέτει ο εμπειρογνώμονας.
Τα επιχειρηματικά συμφέροντα είναι σίγουρα μέρος της
εξίσωσης. Για την Τουρκία, οι Ρώσοι τουρίστες είναι βασικοί συνεισφέροντες
στα κρατικά ταμεία. Η Ρωσία προσφέρει επίσης μεγάλη αγορά για τουρκικά
φρούτα και λαχανικά. Οι δύο χώρες υπέγραψαν επίσης πρόσφατα αρκετές
εμπορικές συμφωνίες.
Δεδομένης της οικονομικής πτυχής, ίσως δεν αποτελεί έκπληξη
το γεγονός ότι η Άγκυρα αποφάσισε να μην στείλει όπλα της σοβιετικής εποχής
στην Ουκρανία, παρά τις παρόμοιες εκκλήσεις από το ΝΑΤΟ και την Ουκρανία, έναν
αυξανόμενο εμπορικό εταίρο της Τουρκίας.
Πέρυσι, η Τουρκία επένδυσε περίπου 4,5 δισεκατομμύρια
δολάρια στην Ουκρανία, καθιστώντας τον μεγαλύτερο ξένο επενδυτή της
χώρας. Στις 3 Φεβρουαρίου, λίγες εβδομάδες πριν η Ρωσία ξεκινήσει την
εισβολή, ο Ερντογάν και ο Ουκρανός Πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι υπέγραψαν
συμφωνία στο Κίεβο με στόχο την τόνωση του ετήσιου εμπορίου στα 10
δισεκατομμύρια δολάρια.
Και ενώ η Άγκυρα αρνήθηκε να προμηθεύσει όπλα σοβιετικής
εποχής στο Κίεβο, έχει προμηθεύσει από καιρό στην Ουκρανία άλλα όπλα,
συμπεριλαμβανομένων των μη επανδρωμένων αεροσκαφών Bayraktar.
Ο Ερντογάν και ο Ζελένσκι κατέληξαν επίσης σε συμφωνίες για
αποστολές κινητήρων πλοίων, κινητήρων αεροσκαφών και άλλων ανταλλακτικών,
αποστολές που αναμένεται να φτάσουν στην Ουκρανία στο μέλλον.
Η Άγκυρα δεν εμπιστεύεται πλήρως το ΝΑΤΟ
Όμως, παρά τις αναφορές ότι το ΝΑΤΟ κάλεσε την Άγκυρα να προμηθεύσει την Ουκρανία με σοβιετικά όπλα, η Τουρκία αρνήθηκε να στείλει ρωσικά συστήματα αεράμυνας στη χώρα.
«Η Άγκυρα διαθέτει επίσης ρωσικά συστήματα αεράμυνας S-400,
η αγορά των οποίων πριν από μερικά χρόνια προκάλεσε μεγάλες διαφωνίες με τους
εταίρους του ΝΑΤΟ, κυρίως τις Ηνωμένες Πολιτείες», είπε ο Πρεομπραζένσκι.
«Εξαιτίας αυτού, η Τουρκία έχασε την ευκαιρία να παράγει εν
μέρει αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη στο έδαφός της και οι σχέσεις με την
Ουάσιγκτον επιδεινώθηκαν κυρίως εξαιτίας αυτού. Ως εκ τούτου, περίπου δύο
εβδομάδες αφότου η Ρωσία ξεκίνησε την εισβολή της στην Ουκρανία, το ΝΑΤΟ κάλεσε
τον Ερντογάν να στείλει το ρωσικό σύστημα S-400 στο Κίεβο με αντάλλαγμα τα αμερικανικά
συστήματα αεράμυνας Patriot, όπως έκανε η Σλοβακία. Αλλά ο Ερντογάν δεν το
έκανε αυτό... γιατί δεν νομίζω ότι εμπιστεύεται πλήρως τους εταίρους του στο
ΝΑΤΟ».
«Προσπαθεί
από τη σύγκρουση να ενισχυθεί περιφερειακά»
Αν και μπορεί να ζητήσει χαλάρωση της έντασης στον ρωσικό
πόλεμο στην Ουκρανία, η Τουρκία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τη σύγκρουση για
να ενισχύσει το περιφερειακό της προφίλ, είπε ο Πρεομπραζένσκι.
«Η Τουρκία γενικά γίνεται ένας πραγματικός περιφερειακός
ηγέτης και προσπαθεί να διατηρήσει την αρχαία αρχή του «διαίρει και βασίλευε»
στις σχέσεις της τόσο με τη Ρωσία όσο και με την Ουκρανία. Όσο περισσότερη
σύγκρουση υπάρχει σε ολόκληρη τη μετασοβιετική σφαίρα, τόσο μεγαλύτερη θα
υπάρχει και η τουρκική επιρροή. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τη Ρωσία και την
Ουκρανία, αλλά για ολόκληρο τον Νότιο και Βόρειο Καύκασο και σε ολόκληρη την
Κεντρική Ασία», είπε ο Ρώσος αναλυτής.
Αμυντική
συνεργασία με το Κίεβο
Παρά την απροθυμία της να προμηθεύσει την Ουκρανία με ορισμένα ειδικά συστήματα, η Άγκυρα εντείνει την αμυντική συνεργασία με το Κίεβο.
Στις 3 Φεβρουαρίου, ο Ουκρανός υπουργός Άμυνας Ολέξιι
Ρεζνίκοφ ανακοίνωσε ότι η Τουρκία και η Ουκρανία συμφώνησαν να παράγουν από
κοινού τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη Bayraktar σε μια μονάδα παραγωγής στην
Ουκρανία.
Το 2019, η Baykar Makina, μια τουρκική εταιρεία drones,
κέρδισε τη σύμβαση για την πώληση έξι μη επανδρωμένων αεροσκαφών Bayraktar TB2
στην Ουκρανία. Το συμβόλαιο των 69 εκατομμυρίων δολαρίων περιελάμβανε
επίσης την πώληση πυρομαχικών για την έκδοση αυτών των αεροσκαφών ικανών να
μεταφέρουν όπλα.
Τον Σεπτέμβριο του 2021, η ουκρανική κυβέρνηση ανακοίνωσε
ότι σχεδίαζε να αγοράσει άλλα 24 τουρκικά επιθετικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη
τους επόμενους μήνες.
Η χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών TB2 από τις ουκρανικές
δυνάμεις εναντίον αυτονομιστών που υποστηρίζονται από τη Ρωσία στην ανατολική
Ουκρανία έχει εξοργίσει τη Μόσχα. Εκτός από την Ουκρανία, τα τουρκικά μη
επανδρωμένα αεροσκάφη διαδραμάτισαν επίσης βασικό ρόλο για το Αζερμπαϊτζάν κατά
τη σύντομη σύγκρουση με την Αρμενία το 2020 για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Βελτιώνεται
η εικόνα του Ερντογάν στη Δύση…
Για τον Ερντογάν, η προσπάθεια να παίξει τον ρόλο του
ειρηνευτή μεταξύ Κιέβου και Μόσχας θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει στη βελτίωση
των σχέσεων με τη Δύση. Αυτό ήταν κάτι με το οποίο ο αυταρχικός ηγέτης της
Λευκορωσίας, Αλεξάντρ Λουκασένκο, είχε κάποια επιτυχία μέχρι τη στιγμή που
ξεκίνησε την καταστολή των Δημοκρατικών αντιπάλων μετά τις προεδρικές εκλογές
του 2020, εκλογές που θεωρήθηκαν ευρέως χειραγωγημένες σε όλο τον κόσμο.
«Ο Τούρκος πρόεδρος πιθανότατα θέλει να βοηθήσει να
τερματιστεί αυτός ο πόλεμος προκειμένου να αποκομίσει σημαντικά γεωπολιτικά και
διπλωματικά οφέλη», είπε ο Πρεομπραζένσκι.
Το σκληρό
χτύπημα της οικονομίας
Όσο περισσότερο διαρκέσει η ρωσική κατοχή της Ουκρανίας,
τόσο πιο σοβαρά θα πληγεί η παγκόσμια οικονομία, συμπεριλαμβανομένης αυτής της
Τουρκίας.
Πολλά ισλαμικά κράτη έχουν ήδη εκφράσει ανησυχία ότι ο
πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας θα μπορούσε να οδηγήσει σε μαζικές κινητοποιήσεις και
κοινωνικές αναταραχές καθώς αυξάνονται οι τιμές των τροφίμων, μετά από έναν
κύκλο αναταραχών στην περιοχή που κορυφώθηκε με την Αραβική Άνοιξη.
Τα τελευταία χρόνια, η Τουρκία έχει γίνει περισσότερο
εξαρτημένη από αγροτικά προϊόντα από τη Ρωσία και την Ουκρανία. Το 2021, η
Τουρκία έλαβε το 65 τοις εκατό του συνόλου του σιταριού που εισήχθη από τη
Ρωσία και πάνω από το 13 τοις εκατό από την Ουκρανία. Η πρόσφατη άνοδος
των τιμών των σιτηρών -οι τιμές αυξήθηκαν κυρίως λόγω της ρωσικής κατοχής της
Ουκρανίας- ανάγκασε την Άγκυρα να μειώσει τις αγορές από το εξωτερικό κατά 30%.
Οι ρωσικοί μεταφορείς ενέργειας δεν είναι επίσης λιγότερο
σημαντικοί για την τουρκική οικονομία. Με την έναρξη του πολέμου, η Ρωσία
προμήθευε στην Τουρκία περισσότερο από το 50 τοις εκατό του εισαγόμενου αερίου
της, το 17 τοις εκατό του πετρελαίου της και το 40 τοις εκατό της βενζίνης της.
Οι εμπορικές συμφωνίες Τουρκίας- Ρωσίας
Η Μόσχα και η Άγκυρα έχουν υπογράψει μια σειρά εμπορικών και
οικονομικών συμφωνιών τα τελευταία χρόνια.
Η πιο σημαντική συμφωνία είναι η κατασκευή του τουρκικού
πυρηνικού σταθμού, Ακκούγιου, που θα
κατασκευαστεί με τη βοήθεια της ρωσικής κρατικής εταιρείας ενέργειας
Rosatom. Το εργοστάσιο αναμένεται να καλύψει το 10 τοις εκατό των
ενεργειακών αναγκών της Τουρκίας.
Ο Ερντογάν έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι θέλει να
ολοκληρωθεί το έργο. Το έργο αυτό εκτιμάται ότι θα κοστίσει 20
δισεκατομμύρια δολάρια.
Η Ρωσία είναι επίσης σημαντική αγορά για τουρκικά φρούτα και
λαχανικά. Πέρυσι, η Τουρκία εξήγαγε στη Ρωσία ρεκόρ 1,5 εκατομμυρίου
μετρικών τόνων φρέσκων φρούτων και λαχανικών.
Η Τουρκία είναι επίσης σημαντικός προορισμός για τους Ρώσους
τουρίστες.
Σχεδόν 4,5 εκατομμύρια Ρώσοι επισκέφτηκαν την Τουρκία
το 2021. Την περασμένη εβδομάδα, η τουρκική κυβέρνηση και ορισμένες ιδιωτικές
επιχειρήσεις δημιούργησαν ακόμη και μια ειδική αεροπορική εταιρεία, τη
Southwind, η οποία θα μεταφέρει μόνο Ρώσους στα τουρκικά θέρετρα.
Η νέα αυτή αεροπορική εταιρεία θα έχει την έδρα της στην
Αττάλεια της Τουρκίας και οι πρώτες πτήσεις είναι προγραμματισμένες να
πραγματοποιηθούν στα τέλη Μαΐου.
Οι τουρκικές τράπεζες επεκτείνουν επίσης το δίκτυο για το
σύστημα πληρωμών Mir της Ρωσίας για να βοηθήσουν στην προσέλκυση νέων τουριστών
στη χώρα, δήλωσε ο υπουργός Οικονομικών Νουρεντίν Νεμπάτι στις 27
Απριλίου. Προέβλεψε ότι το κράτος θα σπάσει φέτος το ρεκόρ τουριστικών
εσόδων.
Αυτά τα χρήματα είναι πολύ απαραίτητα καθώς η τουρκική
οικονομία, η οποία έχει ήδη πληγεί σκληρά από την πανδημία του COVID-19,
αντιμετωπίζει μια δύσκολη κατάσταση καθώς η ρωσική κατοχή συνεχίζεται. Για
τον Ερντογάν, η κυβέρνησή του δεν είναι σταθερή λόγω των κοινωνικοπολιτικών
εντάσεων σε ολόκληρη τη χώρα.
Ο ετήσιος πληθωρισμός στην Τουρκία στις αρχές του 2022
προσέγγισε το υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 20 ετών, ενώ το ποσοστό ανεργίας
έφτασε το 15-20%. Οι τιμές των βασικών αγαθών και υπηρεσιών αυξήθηκαν κατά
30-50%, καθώς η αξία της τουρκικής λίρας γνώρισε τις δύο μεγαλύτερες μειώσεις
της αξίας της.
Η Τουρκία αναμένεται να διεξαγάγει βουλευτικές εκλογές το
2023. Με τα νέα για οικονομικά προβλήματα, η υποστήριξη προς το κόμμα του
Ερντογάν, Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, έχει επίσης μειωθεί.
Δεδομένων των προβλημάτων που αντιμετωπίζει στο εσωτερικό
της χώρας, κάποια καλά νέα για τον Ερντογάν μπορεί να είναι ευπρόσδεκτα.
Και, όπως υποστήριξε ο αναλυτής Πρεομπραζένσκι, η Ουκρανία θα μπορούσε να
προσφέρει κάποια καλά νέα για τον Ερντογάν, ωθώντας τον προς τον ρόλο ενός
πιθανού μεσολαβητή.
svoboda.org,
evropaelire.org
--
© Βαλκανικό Περισκόπιο -Γιῶργος Ἐχέδωρος
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση μόνον με αναφορά της ενεργής ηλεκτρονικής διεύθυνσης του ιστολογίου παραγωγής- https://www.echedoros-a.gr