Μάιος 9, 2022. Ελλάδα.
Ο ιστότοπος «The Conversation» δημοσίευσε ένα άρθρο που τονίζει ένα από τα
πρώτα κεφάλαια της φιλίας μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας, όταν οι Τούρκοι εθνικιστές
συμμάχησαν με τους Σοβιετικούς Μπολσεβίκους ενάντια στον δυτικό «ιμπεριαλισμό»,
γράφει τούρκικο δημοσίευμα.
Αν και ο κυρίαρχος εθνικισμός στην Τουρκία εκείνη την εποχή
καταπίεζε το αναδυόμενο κομμουνιστικό κίνημα στη χώρα, οι Μπολσεβίκοι στη Μόσχα
προτίμησαν τη σιωπή στην καταστολή των συντρόφων τους, για να διατηρήσουν τα
ανώτερα συμφέροντά τους με τους Τούρκους.
Λίγο μετά το επίσημο τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο
τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, ένα νέο ενεργό τουρκικό κίνημα εθνικής
αντίστασης εμφανίστηκε σύντομα.
Στις προσπάθειές του να ιδρύσει ένα νέο τουρκικό κράτος,
προσέλκυσε μεγάλη διεθνή υποστήριξη και μεταξύ των πιο σημαντικών συμμάχων της
ήταν η νεαρή κυβέρνηση των Μπολσεβίκων στη Μόσχα, σύμφωνα με δημοσίευμα του «Al-Jazeera
Net».
Τούρκοι εθνικιστές και Ρώσοι Μπολσεβίκοι βρέθηκαν να
απειλούνται από τις δυτικές αυταρχικές δυνάμεις.
Η δεκαετία του 1920 ήταν η εποχή της ακμής της
αντιεξουσιαστικής επανάστασης για τους Μπολσεβίκους και η ιδέα της συμμαχίας με
τη μουσουλμανική πλειοψηφία ήταν ιδανική, καθώς αντιπροσώπευε μια ευκαιρία να
ενωθούν ενάντια στην αυταρχική Δύση στον ισλαμικό κόσμο, καθώς και να
διαμορφώσουν την ισλαμική κοινωνία σύμφωνα με τα προτιμώμενα θεμέλια της
μπολσεβίκικης σκέψης.
Ακολουθεί
το πλήρες κείμενο του άρθρου:
Στις 7 Δεκεμβρίου 1917, σχεδόν αμέσως μετά την άνοδό στην εξουσία, οι Μπολσεβίκοι απηύθυναν έκκληση στους αγωνιζόμενους μουσουλμάνους της Ανατολής και διαβεβαίωσαν τους μουσουλμάνους της Ρωσίας ότι «οι πεποιθήσεις σας, τα έθιμά σας και οι εθνικοί και πολιτιστικοί σας θεσμοί είναι ελεύθερες και εκτός νόμου» και κάλεσαν τους μουσουλμάνους στην Ανατολή να ανατρέψουν τους κλέφτες και αυταρχικούς που τους θέλουν σκλάβους στη χώρα τους.
Στο Δεύτερο Συνέδριο της Κομιντέρν το 1920, ο Λένιν έφτασε
στο σημείο να προτείνει ότι «βοηθώντας την εργατική τάξη στις προηγμένες
χώρες», ίσως ήταν δυνατό για την ήπειρο της Ασίας να παρακάμψει το στάδιο του
καπιταλισμού «και να πάει απευθείας στο Σοβιετικό σύστημα, και μετά στο
κομμουνιστικό σύστημα, από ορισμένα στάδια ανάπτυξης.
Σε αυτή την πολλά υποσχόμενη ατμόσφαιρα φιλίας μεταξύ των
Μπολσεβίκων και των αντιεξουσιαστών μουσουλμάνων Τούρκων, μια σειρά από
αριστερές ομάδες στην Ανατολία άρχισαν να αποκτούν δυναμική τη δεκαετία του
1920.
Επικεφαλής μεταξύ αυτών ήταν η Κοινωνία του Πράσινου
Στρατού, ένα κίνημα βάσης, και το Τουρκικό Κομμουνιστικό Κόμμα, που οργανώθηκε
το 1920 υπό την ηγεσία του Μουσταφά Σούφι, ενός Τούρκου κομμουνιστή που
βρισκόταν στη Ρωσία από την έναρξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο αμοιβαίος φόβος των δυτικών δυνάμεων στην περιοχή συγκέντρωσε
τη σοβιετική κυβέρνηση και τη νέα εθνικιστική κυβέρνηση της Τουρκίας, όταν
υπογράφηκε η Συνθήκη της Μόσχας στις 16 Μαρτίου 1921.
Στο προοίμιό της, και
οι δύο χώρες δεσμεύτηκαν στον «αγώνα ενάντια στην τυραννία». Έτσι ξεκίνησε
μια μακρά εποχή σοβιετικής-τουρκικής φιλίας, η οποία επιβεβαιώθηκε επίσημα τον
Δεκέμβριο του 1925 με την υπογραφή του Συμφώνου Μη Επίθεσης μεταξύ των δύο
μερών.
Αλλά η συνεργασία -ή η συμμαχία- με μια τοπική κυβέρνηση ή
ένα εθνικό κίνημα των «αστών» της μεσαίας τάξης που στοχεύει σε «ιμπεριαλιστές»
αυταρχικούς εμπεριέχει έναν διαρκή φόβο ότι ο μη κομμουνιστής «πράκτορας» θα
στραφεί εναντίον των ντόπιων κομμουνιστών.
Στην πραγματικότητα δεν υπήρχε διαφυγή από αυτό το δίλημμα,
καθώς οι Σοβιετικοί πήραν πολλές φορές το μέρος της φιλικής κυβέρνησης και όχι
των κομμουνιστών ταξιδιωτικών συντρόφων, στην Τουρκία όπως και αλλού.
Αν και το Κομμουνιστικό Κόμμα της Τουρκίας απολάμβανε από
την αρχή πολιτική και οικονομική υποστήριξη από τη Μόσχα, είναι σαφές ότι όταν
τα πράγματα θερμαίνονταν, αυτή η σχέση θα ήταν πάντα λιγότερο σημαντική από τις
μεγαλύτερες στρατηγικές ανησυχίες των Σοβιετικών.
Δολοφονία
στη Μαύρη Θάλασσα
Λίγο μετά την ίδρυση του Τουρκικού Κομμουνιστικού Κόμματος,
τον Σεπτέμβριο του 1920, ο Μουσταφά Σόφι και άλλα εξέχοντα μέλη του κόμματος
αποφάσισαν να μεταφέρουν το κέντρο των δραστηριοτήτων τους στην Τουρκία.
Έφυγαν από το Μπακού και διέσχισαν τη Μαύρη Θάλασσα στα τέλη
του 1920, αλλά δεν ήταν πιο μακριά από την Τραπεζούντα στις τουρκικές
ακτές.
Ο Σόφι και άλλοι 15 επιφανείς κομμουνιστές αιχμαλωτίστηκαν,
μπήκαν σε μια βάρκα και στάλθηκαν στο Μπατούμ της Γεωργίας, στις 28 Ιανουαρίου
1921. Μόλις έφυγε αυτό το σκάφος, ένα άλλο σκάφος έφυγε από το λιμάνι και το
προσπέρασε. Κανείς δεν ξέρει τι συνέβη στη συνέχεια, το μόνο που είναι γνωστό
είναι ότι κανείς στο πρώτο σκάφος δεν επέζησε.
Τα διαθέσιμα έγγραφα επιβεβαιώνουν ότι η εθνικιστική
κυβέρνηση της Άγκυρας είχε σημαντικό ρόλο σε αυτό το περιστατικό και φαίνεται
ότι η κυβέρνηση των Μπολσεβίκων δεν συμμεριζόταν την τουρκική κομμουνιστική
αισιοδοξία.
Όταν τα νέα έφτασαν στη Μόσχα, το σοβιετικό Πολιτικό Γραφείο
μετέδωσε μια επίσημη δήλωση για να ενημερώσει τα μέλη του Σοβιετικού
Κομμουνιστικού Κόμματος, προειδοποιώντας τα για τους «κίνδυνους των αριστερών
και τυχοδιωκτικών πρωτοβουλιών».
Η δολοφονία των Τούρκων κομμουνιστών στο βωμό των καλών σχέσεων
Τελικά, αυτό το περιστατικό απλώς καταγράφηκε και
παραμερίστηκε και από τις δύο κυβερνήσεις. Η επιβίωση της σχέσης παρά τη
δολοφονία επιφανών Τούρκων κομμουνιστών είναι ενδεικτική του πώς εξελίχθηκε η
πρώιμη σοβιετική εποχή στην «Εγγύς Ανατολή».
Η κυβέρνηση της Μόσχας αντιμετώπισε ένα πολύ ιδιαίτερο
δίλημμα: πώς να υποστηρίξει και τα δύο αντικομμουνιστικά εθνικοαπελευθερωτικά
κινήματα που πολεμούν τον κοινό τους εχθρό, ενώ χορηγεί και οργανώνει τοπικές
κομμουνιστικές ομάδες ενάντια σε αυτές τις ίδιες εθνικιστικές κυβερνήσεις.
Σε μια εποχή που η κεμαλική ηγεσία στην Τουρκία - που πήρε
το όνομά της από τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκικής
Δημοκρατίας - άρχισε να εξολοθρεύει όλες τις κομμουνιστικές δραστηριότητες στη
χώρα, οι διεθνείς κομμουνιστικές συγκεντρώσεις διαμαρτυρήθηκαν, αλλά κατά τη
διάρκεια όλων αυτών η Μόσχα και η Άγκυρα παρέμειναν σε καλές σχέσεις, μέχρι την
έναρξη του Ψυχρού Πολέμου.
Turk Press
© Βαλκανικό Περισκόπιο -Γιῶργος Ἐχέδωρος
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση μόνον με αναφορά της ενεργής ηλεκτρονικής διεύθυνσης του ιστολογίου παραγωγής- https://www.echedoros-a.gr