Μάιος 2, 2022. Ελλάδα.
Ένα σύγχρονο νοσοκομείο στο Μογκαντίσου, την πρωτεύουσα της Σομαλίας,
φέρει το όνομα του προέδρου της Τουρκίας.
Το νοσοκομείο διαθέτει 47 κρεβάτια εντατικής θεραπείας, περισσότερα από οποιοδήποτε άλλο νοσοκομείο στη χώρα, αλλά δεν νοσηλεύει ασθενείς με Covid-19.
«Αν επρόκειτο να περιθάλψουμε ασθενείς με Covid, θα έπρεπε
να τους απομονώσουμε», είπε ο Ασίρ Ερασλάν, διευθυντής του νοσοκομείου, και δεν
θα είχαμε αρκετό χώρο για να περιθάλψουμε τα θύματα των βομβαρδισμών».
Αυτά οφείλονται σε μια εξέγερση της αλ-Σαμπάμπ, ένα
παρακλάδι της Αλ Κάιντα, και σε πολυάριθμες συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων
φυλών.
Σε έναν από τους κεντρικούς δρόμους του Μογκαντίσου, γεμάτο
με τεθωρακισμένα οχήματα και τρίκυκλα, οι ντόπιοι δείχνουν πού έχουν εκραγεί
βόμβες ανάμεσα στα πλήθη.
Δεδομένης της βίας και του κινδύνου απαγωγών, το Μογκαντίσου
δεν έχει πολλούς τουρίστες. Ελάχιστοι εκτός από τους Τούρκους. Μια
τουρκική εταιρεία διαχειρίζεται το λιμάνι της χώρας, μια άλλη διαθέτει
ξενοδοχείο και το διεθνές αεροδρόμιο.
Τουρκικές εταιρείες έχουν επισκευάσει τους κεντρικούς
δρόμους της πόλης και το κτίριο του κοινοβουλίου, το οποίο χρηματοδοτείται από
την αναπτυξιακή υπηρεσία της Τουρκίας (TIKA).
Στη μεγαλύτερη ξένη στρατιωτική βάση της, Τούρκοι
αξιωματικοί έχουν εκπαιδεύσει περισσότερους από 5.000 Σομαλούς στρατιώτες και
αστυνομικούς.
Ίσως αυτό που ξεχωρίζει περισσότερο είναι ο αριθμός των
Τούρκων στη Σομαλία.
«Στη Σομαλία, ένα από τα πλεονεκτήματα του να είσαι Τούρκος
είναι ότι προσεύχεσαι στα ίδια τζαμιά με όλους τους άλλους», είπε ο Καντίρ
Μοχάμουντ, ένας Σομαλός επιχειρηματίας.
Εκτεταμένη η επιρροή στην Αφρική
Η Σομαλία είναι ένα παράδειγμα της εκτεταμένης επιρροής του
Ερντογάν στην Αφρική σε αναζήτηση αγορών, πόρων και διπλωματικής επιρροής.
Μόλις πριν από δύο δεκαετίες η Τουρκία είχε πολύ μικρό
ενδιαφέρον για την Αφρική.
Μέχρι τότε, η Τουρκία ήταν περισσότερο επικεντρωμένη στη
Δύση και ονειρευόταν να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλά καθώς οι
σχέσεις με τη Δύση έχουν ψυχρανθεί, η Τουρκία έχει επικεντρωθεί στο νότο.
Το σημείο καμπής ήταν το 2011 όταν ο Ερντογάν,
περιτριγυρισμένος από Τούρκους επιχειρηματίες, στελέχη αρωγής και
μουσουλμανικές φιλανθρωπικές οργανώσεις, επισκέφτηκε τη Σομαλία. Η
επίσκεψή του, η πρώτη από έναν μη Αφρικανό ηγέτη εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες,
σηματοδότησε την αρχή όχι μόνο της εμπλοκής της Τουρκίας στο Κέρας της Αφρικής,
αλλά και για βαθύτερους δεσμούς σε ολόκληρη την ήπειρο.
Το 2009, η Τουρκία πραγματοποίησε δώδεκα διπλωματικές
αποστολές στην Αφρική. Μέχρι σήμερα έχει αναπτύξει 43. Η ικανοποίηση των
πρεσβευτών έχει βοηθήσει τις επιχειρήσεις να επεκτείνουν τις δραστηριότητές
τους. Η Turkish Airlines, η οποία λειτουργούσε μόνο σε τέσσερις
αφρικανικές πόλεις το 2004, δραστηριοποιείται τώρα σε περισσότερες από 40.
Το εμπόριο με την ήπειρο αυξήθηκε στα 29 δισεκατομμύρια
δολάρια πέρυσι, εκ των οποίων τα 11 δισεκατομμύρια δολάρια προήλθαν από τη
συνεργασία με την υποσαχάρια Αφρική, σχεδόν οκταπλάσια από το 2003. Επίσης,
υπήρξε ανάπτυξη στον κατασκευαστικό τομέα, όπου οι τουρκικές εταιρείες ματαιώνουν
την κυριαρχία των Κινέζων.
Τούρκοι αξιωματούχοι εκτιμούν ότι οι τουρκικές εταιρείες
έχουν αναπτύξει πολλά αφρικανικά έργα αξίας περίπου 78 δισεκατομμυρίων
δολαρίων, συμπεριλαμβανομένων αεροδρομίων, σταδίων και τζαμιών.
Πέρυσι η Τανζανία υπέγραψε συμφωνία 1,9
δισεκατομμυρίων δολαρίων με μια τουρκική εταιρεία για την κατασκευή μιας
σύγχρονης σιδηροδρομικής γραμμής.
Αλλά και η Τουρκία έχει αποκτήσει επιρροή μέσω της
βοήθειας. Πρόσφερε χρήματα κυρίως μέσω διεθνών οργανισμών όπως ο
ΟΗΕ. Το 2003 περίπου το 60% της τουρκικής βοήθειας διοχετεύθηκε με αυτόν
τον τρόπο. Μέχρι το 2019, το ποσοστό αυτό μειώθηκε στο 2%
Στρατιωτικές επεμβάσεις και επιρροή
Ωστόσο, υπάρχει ένα πλεονέκτημα. Ο Ερντογάν, που έχει
στείλει τον στρατό του στον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία, έχει αρχίσει να κάνει το
ίδιο και στην Αφρική. Έχει επίσης στείλει Τούρκους στρατιώτες και Σύρους
μισθοφόρους στη Λιβύη για να πολεμήσουν εναντίον του Χαλίφα αλ Χαφτάρ, ενός,
τότε, υποστηριζόμενου πολέμαρχου από την Αίγυπτο, τη Γαλλία, τη Ρωσία και τα
Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Η Τουρκία και η Γαλλία, μετά από μια σύγκρουση στη Λιβύη,
ενεπλάκησαν επίσης στη σύγκρουση στη Δυτική Αφρική, στο Σαχέλ και στο Μαγκρέμπ,
όπου ο Ερντογάν αμφισβήτησε τη γαλλική επιρροή παίζοντας με την εικόνα της
Γαλλίας ως αποικιακής
καταπιεστικής δύναμης.
Στη Σομαλία, ο Ερντογάν συγκρούστηκε με τη Σαουδική Αραβία
και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα όταν οι συγκρούσεις με το Κατάρ, που έχει
φιλικές σχέσεις με την τουρκική κυβέρνηση, οδήγησαν σε πόλεμο με το Κέρας της
Αφρικής.
Η Τουρκία έχει επίσης υπογράψει στρατιωτικές συμφωνίες
με αρκετές αφρικανικές χώρες, πιο πρόσφατα με τη Νιγηρία, τη Σενεγάλη και το
Τόγκο.
Πολλοί είναι πρόθυμοι να επωφεληθούν από την εμπειρία της
Τουρκίας κατά της εξέγερσης. Προφανώς, ένας αυξανόμενος αριθμός Αφρικανών
πρεσβευτών που διορίζονται στην Τουρκία είναι ενεργοί ή συνταξιούχοι στρατηγοί.
Στόχος της
Τουρκίας δεν είναι να εμπλακεί σε πολέμους, αλλά να πουλήσει όπλα
Σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη στη Στοκχόλμη, η Τουρκία δεν είναι στο ίδιο επίπεδο με χώρες όπως η Ρωσία, η οποία πούλησε το 30% όλων των όπλων στην Υποσαχάρια Αφρική το 2016-2020 ή την Κίνα (20%).
Όμως, πέρυσι οι πωλήσεις της Τουρκίας αυξήθηκαν 7 φορές στα
328 εκατομμύρια δολάρια. Τους πρώτους δύο μήνες του τρέχοντος έτους,
ανήλθαν σε περίπου 140 εκατομμύρια δολάρια. Τα κύρια προϊόντα της Τουρκίας
είναι τα drones Bayraktar που χρησιμοποιεί αυτή
τη στιγμή η Ουκρανία εναντίον των ρωσικών αρμάτων μάχης.
Αυτά τα drones έχουν χρησιμοποιηθεί στην Αιθιοπία, τη Λιβύη,
το Μαρόκο και την Τυνησία. Άλλες χώρες, όπως η Αγκόλα, η Νιγηρία και η
Ρουάντα, εξετάζουν το ενδεχόμενο να τα αγοράσουν.
«Όπου κι αν πήγαμε, ζητούσαν drones», είπε ο Ερντογάν μετά
από μια επίσκεψη στην Αφρική πέρυσι. Η Σομαλία θα ήθελε επίσης περισσότερα
όπλα, αλλά δεν μπορούσε να τα αποκτήσει λόγω εμπάργκο του ΟΗΕ.
«Η Τουρκία μας δίνει ό,τι μπορεί», δήλωσε ο Αμπντουλκαντίρ
Μοχάμεντ Νουρ, υπουργός Άμυνας της Σομαλίας. «Αλλά, τώρα μπορούν να μας δώσουν
μόνο μικρά όπλα».
Η Τουρκία
δεν ενδιαφέρεται για το πως χρησιμοποιούντα τα όπλα της
Σε αντίθεση με την Αμερική, τον τέταρτο μεγαλύτερο
προμηθευτή όπλων της Αφρικής, η οποία έχει απαγορεύσει τις πωλήσεις σε αφρικανικές
χώρες που τα χρησιμοποιούν για να διαπράξουν εγκλήματα πολέμου, η Τουρκία δεν
φαίνεται να ανησυχεί για το πώς χρησιμοποιούνται τα όπλα της.
Τα τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη, τα οποία βοήθησαν να
αλλάξει το ρεύμα του εμφυλίου πολέμου στην Αιθιοπία, λέγεται ότι σκότωσαν
δεκάδες αμάχους. Λόγω της σιωπής της Τουρκίας σε αυτό, η Αιθιοπία τη
βλέπει ως έναν από τους λιγότερο αξιόπιστους συμμάχους της.
Ο Πρόεδρος της Σομαλίας Μοχάμεντ Αμπντουλάχι Μοχάμεντ,
ευρέως γνωστός ως ‘Farmaajo’, χρησιμοποίησε στρατιώτες που έχουν εκπαιδευτεί σε
Τούρκους εναντίον των αντιπάλων του για να παραμείνει στην εξουσία.
Η τουρκική
προπαγάνδα στην Αφρική
Όπως η Κίνα και η Ρωσία, που έχουν επεκτείνει την εμβέλειά τους στην Αφρική τα τελευταία χρόνια, ο Ερντογάν απεικονίζει την Τουρκία ως ανερχόμενη δύναμη και πρωταθλήτρια μιας δικαιότερης παγκόσμιας τάξης.
«Η Τουρκία δεν σκοπεύει να αποικίσει τις χώρες», δήλωσε ο Βάμκελε
Μένε, γενικός γραμματέας της Αφρικανικής Ηπειρωτικής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών
(afcfta).
«Αυτό είναι πλεονέκτημα». «Ο Ερντογάν δήλωσε ότι οι
Βρετανοί, οι Γάλλοι και οι Δυτικοί αποικιστές συνεχίζουν να λεηλατούν τα
διαμάντια, τον χρυσό και τα ορυχεία της Αφρικής».
Πέρυσι, Τούρκοι πράκτορες ασφαλείας στην Κένυα απήγαγαν τον
ανιψιό του Φετουλάχ Γκιουλέν, τον οποίο η Τουρκία κατηγόρησε ότι ηγήθηκε του
αποτυχημένου πραξικοπήματος το 2016. Απήχθη λίγο έξω από το αρχηγείο της
αστυνομίας και μεταφέρθηκε στην Τουρκία. Η Τουρκία πίεσε επίσης τις
αφρικανικές χώρες να κλείσουν τα σχολεία που άνοιξε το κίνημα Γκιουλέν.
Το
ενδιαφέρον της Τουρκίας για την Αφρική είναι αμοιβαίο
Ο αριθμός των αφρικανικών πρεσβειών στην Τουρκία
τριπλασιάστηκε μέσα σε δύο δεκαετίες, φτάνοντας τις 37. Τουλάχιστον 14.000
Αφρικανοί φοιτητές έχουν λάβει υποτροφίες για σπουδές στην Τουρκία την
τελευταία δεκαετία. Οι Αφρικανοί αγοράζουν επίσης ακίνητα στην Τουρκία,
καθώς αν ξοδέψετε 250.000 δολάρια για να αγοράσετε ένα σπίτι στην Τουρκία θα
πάρετε τουρκικό διαβατήριο.
Τουρκικές
σαπουνόπερες παρακολουθούνται μαζικά σε όλη την ήπειρο. Αν και η
εμπλοκή της Τουρκίας στην Αφρική έχει αυξηθεί ραγδαία, φέρνοντας περιστασιακές
αντιπαραθέσεις με άλλες δυνάμεις, καθώς η οικονομική, στρατιωτική και
διπλωματική της εμβέλεια δεν έχει ακόμη τόσο μεγάλο αντίκτυπο όσο αυτές της
Αμερικής, της Κίνας και των πρώην αποικιακών δυνάμεων της ηπείρου.
Η κινεζική κυβέρνηση εκτιμά ότι το διμερές εμπόριο της με
την Αφρική έφτασε τα 254 δισεκατομμύρια δολάρια πέρυσι.
Η στρατιωτική βοήθεια της Τουρκίας δεν είναι τίποτα
άλλο από μια ομάδα δυτικών δυνάμεων. Η Αμερική έχει αναπτύξει περίπου
6.000 στρατιώτες και πολίτες στην Αφρική, όπου πολεμούν την Αλ Σαμπάμπ στη
Σομαλία και τους τζιχαντιστές στο Σαχέλ και εκπαιδεύουν αφρικανικές
αντιτρομοκρατικές δυνάμεις σε όλη την ήπειρο, αναφέρει το abcnews.al.
Η Γαλλία έχει επίσης αναπτύξει περίπου 5.000 στρατιώτες,
πολλοί από αυτούς στο Σαχέλ. Σε μια έρευνα που διεξήχθη για τον Economist
τον Μάρτιο από την Premise, μια εταιρεία δεδομένων, το 72% των Κενυατών και το
58% των Νιγηριανών αξιολόγησαν την Αμερική ως τον πιο αξιόπιστο συνεργάτη
ασφαλείας τους.
Ωστόσο, η
Τουρκία δείχνει έτοιμη να παίξει ένα μακρύ παιχνίδι. Η έναρξη τουTRT Français,
του γαλλόφωνου καναλιού κρατικής προπαγάνδας, σήμαινε αφρικανικό
κοινό. Προσφέροντας βοήθεια για την υπεράσπιση της χώρας, η Τουρκία
ελπίζει να ανταμειφθεί με την πάροδο του χρόνου.
«Αυτή τη στιγμή είμαστε αυτοί που το χρειαζόμαστε», είπε ο
Νουρ, υπουργός Άμυνας της Σομαλίας, αναφερόμενος στην Τουρκία.
«Όμως όταν παρουσιαστεί η ευκαιρία, θα δώσουμε στους φίλους
μας μια ευκαιρία που μπορεί να μην έχουν οι άλλοι, γιατί μας βοήθησαν όταν τη
χρειαζόμασταν περισσότερο.»
The Economist, abcnews.al,
--
© Βαλκανικό Περισκόπιο -Γιῶργος Ἐχέδωρος
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση μόνον με αναφορά της ενεργής ηλεκτρονικής διεύθυνσης του ιστολογίου παραγωγής- https://www.echedoros-a.gr