Αύγουστος 29, 2022. Ελλάδα.
Γράφει ο ερευνητής διεθνών σχέσεων Μαχμούντ Άλους
Στα χρόνια που ακολούθησαν το ξέσπασμα του συριακού πολέμου, όταν τόσο ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν όσο και ο Μπασάρ Άσαντ ήταν στην εξουσία, ήταν αδιανόητο να μιλήσουμε για την πιθανότητα αποκατάστασης των σχέσεων μεταξύ Άγκυρας και Δαμασκού.
Παρόλο που η Άγκυρα ξεκίνησε μια μεγάλη διπλωματική αλλαγή τα τελευταία δύο χρόνια για να
 |
| Μαχμούντ Άλους Ερευνητής διεθνών σχέσεων |
βελτιώσει τις σχέσεις με τους πρώην περιφερειακούς αντιπάλους της, δεν υπήρχε τίποτα που να υποδηλώνει πιθανή αλλαγή στη θέση της Τουρκίας απέναντι στο συριακό καθεστώς.
Σε αντίθεση με πολλές χώρες που υποστήριξαν την
αντιπολίτευση για την ανατροπή του Άσαντ στην αρχή του πολέμου, στη συνέχεια
εγκατέλειψαν και ορισμένες από τις οποίες είχαν βελτιώσει πρόσφατα τις σχέσεις
με τη Δαμασκό, η επέμβαση της Τουρκίας ήταν διαφορετική σε μορφή και
αντικειμενικό τρόπο, καθιστώντας την πιο ανθεκτική και αποτελεσματική από
άλλες.
Ως μέρος του περιφερειακού προσανατολισμού της Τουρκίας -
υποστηρίζοντας τους μετασχηματισμούς που ήρθαν με την Αραβική Άνοιξη - με κύριο
στόχο την ανατροπή του Άσαντ στην αρχή του πολέμου, η Τουρκία είχε την ευκαιρία
να επιστρέψει στην περιφερειακή πολιτική μετά από μια μακρά περίοδο αποχώρησης.
Ωστόσο, η τουρκική επέμβαση πήρε διαφορετικές μορφές
λόγω των πολλών αλλαγών που συνέβησαν κατά τη διάρκεια του πολέμου που ανάγκασαν
την Άγκυρα να υιοθετήσει πιο ευέλικτες πολιτικές προσαρμογής.
Η
κουρδική αυτονομία άλλαξε την τουρκική πολιτική
Μέχρι τα μέσα της περασμένης δεκαετίας, η μέθοδος της
Τουρκίας επικεντρωνόταν στον στόχο της ανατροπής του καθεστώτος Άσαντ με τον
εξοπλισμό και τη χρηματοδότηση της αντιπολίτευσης.
Ωστόσο, η αλλαγή στην ισορροπία δυνάμεων λόγω της
στρατιωτικής επέμβασης της Ρωσίας το 2015, η άνοδος του σχεδίου «Κουρδική
Αυτόνομη Διοίκηση» ως αποτέλεσμα των τεράστιων γεωγραφικών κερδών των κουρδικών
δυνάμεων κατά τη διάρκεια του πολέμου κατά του ISIS, έκανε την Άγκυρα να
αλλάξει ρόλο.
Ανάγκασε την Τουρκία να εγκαταλείψει τον στόχο της ανατροπής
και να επικεντρωθεί στην αντιμετώπιση του κουρδικού αυτονομιστικού σχεδίου.
Αλλαγή
στις προτεραιότητες της τουρκικής πολιτικής
Αυτή η αλλαγή στις προτεραιότητες ανάγκασε επίσης την
Τουρκία να αλλάξει την πορεία επέμβασής της, μεταβαίνοντας από την έμμεση
στρατιωτική επέμβαση στην άμεση επέμβαση από το 2016 – σε μια σειρά
επιχειρήσεων στη βόρεια Συρία.
Υπό αυτή την έννοια, η επέμβαση της Τουρκίας στον πόλεμο της
Συρίας και δεν περιορίζεται στους γεωπολιτικούς της στόχους στην περιοχή, έχει
γίνει ζήτημα εθνικής ασφάλειας.
Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί λόγοι για αυτήν την αλλαγή, η
οποία οδήγησε στο σημερινό σημείο καμπής στη στάση της Τουρκίας απέναντι στο
καθεστώς:
Πρώτον: Η
-στρατιωτική- επέμβαση της Ρωσίας άλλαξε την πορεία του πολέμου προς όφελος του
καθεστώτος της Δαμασκού και η αποχώρηση των αραβικών και δυτικών χωρών από την
υποστήριξη της αντιπολίτευσης προκάλεσε την αλλαγή της ισορροπίας εσωτερικών
και εξωτερικών δυνάμεων που επηρέασαν τον πόλεμο σε μεγάλο βαθμό. Αυτό
ανάγκασε την Άγκυρα να επανατοποθετήσει τον ρόλο της.
Δεύτερον: Η σοβαρή κρίση στις
σχέσεις Τουρκίας-Ρωσίας το 2015 ήταν ένας ισχυρός παράγοντας για τον Ερντογάν
να αναζητήσει τρόπους διαχείρισης αντικρουόμενων συμφερόντων με τη Ρωσία στη
Συρία και για την Άγκυρα να αποφύγει μια δαπανηρή στρατιωτική
αντιπαράθεση.
Και αναφέρεται ότι ο παράγοντας αυτός ενισχύθηκε ακόμη
περισσότερο μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία -την
επόμενη χρονιά- και τον υποτιθέμενο ρόλο της Δύσης σε αυτήν.
Τρίτον: Η υποστήριξη της Δύσης
προς τα κουρδικά στρατεύματα προκάλεσε μεγάλη ρωγμή στις σχέσεις της Άγκυρας με
τη Δύση και ιδιαίτερα με την Ουάσιγκτον.
Ως εκ τούτου, η συνεργασία της Τουρκίας με τη Ρωσία ήρθε ως
απάντηση στην αίσθηση απειλής της Άγκυρας από τον δυτικό της ρόλο στη Συρία.
Τέταρτον: Η επιτυχία της εταιρικής
σχέσης Τουρκίας-Ρωσίας και η πλατφόρμα της Αστάνα –η τριμερής– μεταξύ Τουρκίας,
Ρωσίας και Ιράν παρακίνησαν την Άγκυρα να εμβαθύνει σταδιακά τις αλλαγές στην
πολιτική της για τη Συρία.
Εσωτερική
πολιτική αποδυνάμωση
Εκτός από όλα αυτά, οι εσωτερικοί παράγοντες της Τουρκίας
δεν πρέπει να αγνοηθούν σε αυτόν τον μετασχηματισμό. Οι οικονομικές
δυσκολίες της Τουρκίας λόγω των επιβαρύνσεων του προσφυγικού προβλήματος και η
μετατροπή του σε ισχυρό χαρτί στα χέρια της αντιπολίτευσης στις επερχόμενες
εκλογές έχουν καταστήσει την αντιμετώπιση του προσφυγικού προβλήματος κορυφαία
προτεραιότητα στην πολιτική του Ερντογάν για τη Συρία.
Διότι πριν από λίγους μήνες ανακοινώθηκε το έργο για την
επιστροφή ενός εκατομμυρίου προσφύγων στη χώρα τους. Υπό το φως του
γεγονότος ότι η επιστροφή τόσων πολλών προσφύγων απαιτεί την επέκταση των
συνόρων των ασφαλών ζωνών που έχει δημιουργήσει η Τουρκία στη βόρεια Συρία και
στις οποίες η Ρωσία και το Ιράν αντιτίθενται σθεναρά, ο Ερντογάν θα πρέπει
επίσης να θέσει αυτό το ζήτημα σε συνεργασία με τη Δαμασκό και τους συμμάχους
της στον αγώνα κατά του YPG και της πολιτικής ασφάλειας της Τουρκίας. Ελπίζει
να επιλύσει τις ανησυχίες τους – με αυτή τη συνεργασία.
Η απόφαση
για την απομάκρυνση των Αμερικανών
Ενώ η πλατφόρμα της Αστάνα ήταν ανίκανη να αναπτύξει κοινή
στάση ενάντια στο κουρδικό σχέδιο, η πρόσφατη σύνοδος κορυφής της Τεχεράνης
μεταξύ των ηγετών της Τουρκίας, της Ρωσίας και του Ιράν οδήγησε σε συμφωνία για
συνεργασία σε αυτή την περίπτωση και στην άσκηση κοινής πίεσης για την
απομάκρυνση των Ηνωμένων Πολιτειών. της Συρίας.
Δεδομένων των τεράστιων και περίπλοκων προκλήσεων που
αντιμετωπίζει ένας συγκεκριμένος και de facto μετασχηματισμός στις σχέσεις
Άγκυρας-Δαμασκού, αυτό είναι απίθανο να συμβεί, τουλάχιστον στο εγγύς
μέλλον.
Ωστόσο, θα ήταν πιο ωφέλιμο να επικεντρωθούμε στην
αντιμετώπιση των κύριων ζητημάτων σταδιακά και ταυτόχρονα, ώστε να μην
καταρρεύσει ο νέος δρόμος. Η μετάβαση στο επόμενο στάδιο θα απαιτήσει
συγκεκριμένα βήματα και από τις δύο πλευρές.
Και τα δύο μέρη έχουν διαφορετικά κίνητρα, διαφορετικούς
στόχους και προτεραιότητες για κάποιες αλλαγές στη σχέση τους. Και ο
καθένας είναι πρόθυμος να πάρει αυτό που θέλει η άλλη πλευρά πριν το δώσει.
Ωστόσο, αυτή η διαφορά αντιμετωπίζεται μέσω της
διαπραγμάτευσης, είτε πρόκειται για την αποκατάσταση της πολιτικής επικοινωνίας
μεταξύ Άγκυρας και Δαμασκού είτε μέσω διαμεσολαβητών.
Και καθώς αυτές οι διαπραγματεύσεις γίνονται πιο σοβαρές,
κάθε πλευρά θα ανεβάσει τον πήχη με τους όρους της.
Όποια και αν είναι η φύση των αναγκών και των απαιτήσεων, η
ανάγκη και των δύο μερών να μεταμορφώσουν τη σχέση και τα κέρδη που επιθυμούν
είναι αυτά που καθορίζουν τις πιθανότητες επιτυχίας σε αυτό το νέο μονοπάτι.
Τα στάδια
των διαπραγματεύσεων Τουρκίας – Συρίας
Κατά την εκτίμησή μας, η νέα διαδρομή θα προχωρήσει σε
διάφορα στάδια:
Το πρώτο
στάδιο μπορεί
να συνίσταται στον τερματισμό της πολιτικής έχθρας μεταξύ των δύο χωρών και στη
διεξαγωγή πολιτικής επικοινωνίας σε προεδρικό επίπεδο - στο μέγιστο - ή σε
επίπεδο υπουργείου Εξωτερικών - στο ελάχιστο.
Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου άνοιξε το
δρόμο για το δεύτερο ενδεχόμενο, ανακοινώνοντας τη συνάντησή του με τον Σύρο
ομόλογό του, Φαϊζάλ Μικντάντ, στο περιθώριο της Συνάντησης του Κινήματος των
Αδεσμεύτων στο Βελιγράδι της Σερβίας, πριν από περίπου ένα χρόνο.
Το
δεύτερο στάδιο μπορεί
να περιλαμβάνει τη λήψη ορισμένων σημαντικών βημάτων που ανταποκρίνονται στις ανάγκες
των μερών.
Οι πιο σημαντικές από αυτές είναι η υπογραφή διμερούς
συμφωνίας ή πρωτοκόλλου για να διασφαλιστεί ότι οι Σύροι πρόσφυγες θα σταλούν
πίσω στις χώρες τους και δεν θα διώκονται, η αναθεώρηση της Συμφωνίας των
Αδάνων και η έναρξη συνεργασίας για την ασφάλεια μεταξύ Άγκυρας και Δαμασκού
κατά του PKK και οι προεκτάσεις του στη Συρία.
Επιπλέον, η Τουρκία θα κάνει κάποιες βασικές παραχωρήσεις
που θέλει το καθεστώς, όπως οι συνοριακές διελεύσεις που ελέγχονται από την
αντιπολίτευση και η αποκατάσταση του ελέγχου των διεθνών διαδρομών.
Η τρίτη
φάση, που είναι και η πιο δύσκολη, μπορεί να συνίσταται στην εστίαση
στην προώθηση της πολιτικής λύσης προκειμένου να επιτευχθεί μια ειρηνευτική
συμφωνία που θα τερματίσει τον πόλεμο.
Είναι βέβαιο ότι κάθε λεπτομέρεια σε αυτά τα θέματα είναι
αρκετά περίπλοκη ώστε να αποτύχει αυτή η διαδικασία.
Είναι επίσης βέβαιο ότι το συριακό καθεστώς, το οποίο
αρνείται να κάνει παραχωρήσεις στην αντιπολίτευση ενώ κινδυνεύει να
καταρρεύσει, θα αντισταθεί σε οποιαδήποτε πραγματική πολιτική αλλαγή μετά την
ανάκτηση της εξουσίας.
Ως εκ τούτου, ως κύριος χορηγός αυτής της διαδρομής, η Ρωσία
θα έχει βασικό ρόλο στο να πιέσει τη Δαμασκό να στρίψει στη γωνία με την Άγκυρα
και να καταλήξει σε συμβιβασμό σε ορισμένα ζητήματα.
Τέλος, ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε τις
διπλωματικές ικανότητες που επέτρεψαν στη χώρα του να κάνει μια σημαντική
στροφή στις εξωτερικές σχέσεις τα τελευταία χρόνια, αλλά οι κινήσεις του στη
Συρία τώρα εγκυμονούν μεγάλους κινδύνους.
Στο βαθμό που τα μελλοντικά του βήματα είναι καθοριστικά για
τον καθορισμό της τύχης του συριακού πολέμου και της περιφερειακής κατάστασης,
οι συνέπειές του θα γράψουν τη σημαντικότερη σελίδα της κληρονομιάς του στην
εξωτερική πολιτική.
Al
Jazeera.net
--
© Βαλκανικό Περισκόπιο -Γιῶργος Ἐχέδωρος
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση μόνον με αναφορά της ενεργής ηλεκτρονικής διεύθυνσης του ιστολογίου παραγωγής- https://www.echedoros-a.gr