Φεβρουάριος 21, 2023. Ελλάδα.
Μπροστά σε μια
καταστροφή στην οποία τουλάχιστον 100 χώρες έτειναν το χέρι βοήθειας, η γραμμή
όσων έλεγαν «Μόνο οι μουσουλμάνοι είναι αδέρφια» κατέρρευσε.
Το ιδανικό αυτών που
έλεγαν «Ο Τούρκος δεν έχει φίλο παρά τον Τούρκο» θάφτηκε στα ερείπια.
Αυτά τα συνθήματα είναι τα δύο συστατικά της ζύμης της εξουσίας.
Ωστόσο, οι ψυχικοί
κώδικες όσων βλέπουν τους άλλους ως εχθρό μπορούν να απαλλαγούν από αυτή την
καταστολή σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Η
διπλωματία του σεισμού
Τι αναδύεται με
ευκολία από τα συντρίμμια των καταστροφών; Η διπλωματία. Τα
κράτη δεν έχουν συναισθήματα, αλλά ξέρουν πώς να σερφάρουν στα αυξανόμενα
συναισθήματα ευημερίας των ανθρώπων.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία απομάκρυνε τον Πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν από τη θέση του
«διεθνούς παρία» και ο αριθμός των ηγετών με τους οποίους μπορούσε να δώσει τα
χέρια αυξήθηκε ξαφνικά.
Ο σεισμός άνοιξε και
νέα παράθυρα.
Απλώς, η «ανθρωπιστική
διπλωματία» μπαίνει από την πόρτα που άνοιξε η συνεργασία.
Γέφυρες φιλίας
χτίζονται, έστω και προσωρινές.
Οι στροφές «U»
γίνονται λογικές, οι τάξεις του εχθρού αναμειγνύονται. Είναι η δεύτερη
άνοιξη μέχρι την επόμενη στάση όπου οι συγκρούσεις συμφερόντων θα έρθουν ξανά
στο προσκήνιο. Δεν υπάρχει χώρος για μεγάλη αισιοδοξία σε αυτό το
κεφάλαιο.
Μια τέτοιας κλίμακας
καταστροφή σε οποιαδήποτε άλλη χώρα θα κατέρρεαν επίσης τα πολιτικά
ρήγματα.
Αυτοί που προκάλεσαν
την καταστροφή με την ανευθυνότητα, τον μη συντονισμό και την ανικανότητά τους
δεν μπορούσαν ξεδιάντροπα να πατήσουν τα ερείπια, να κουνήσουν το δάχτυλο στους
ανήμπορους, να προσθέσουν το κακό στο κακό τους και να μουρμουρίσουν τους
κινητοποιημένους για καλό.
Κανείς δεν αγνοεί αυτή
την ασχήμια, ούτε στο παγκόσμιο καθεστώς του συνειδητού.
Αντίθετα, εστιάζει στη
διοικητική ευθύνη για καταστροφή και απώλεια.
Είναι αρκετές οι ευκαιρίες που προκύπτουν στον τομέα της διπλωματίας για να
προσαρμοστούν οι ταραγμένες εξωτερικές σχέσεις της Τουρκίας;
Πιο συγκεκριμένα, έχει
η κυβέρνηση την ικανότητα να το κάνει αυτό;
Ο Ερντογάν θα εκμεταλλευτεί το δάνειο που άνοιξε μέχρι τέλους. Δεν θα
θέλει να χάσει το περιβάλλον που της έδωσε ασυλία στη διεθνή σκηνή απέναντι
στις εκλογές.
Αλλά δεν χρειάζεται
πολύς χρόνος για να επαναφέρετε τις εργοστασιακές ρυθμίσεις. Για να
είμαστε δίκαιοι, δεν είναι όλα στον χαρακτήρα του Ερντογάν.
Η ανθρωπιστική
διπλωματία κυλά μια λεπτή μεμβράνη πάνω από την realpolitik χαριτωμένη και
παραπλανητική. Σε αυτή τη διαδικασία, αξίζει να σταθούμε στη βοήθεια και
τις κινήσεις από την Αρμενία, την Ελλάδα, το Ισραήλ και τις ΗΠΑ.
Απουσιάζει το τραπέζι διαλόγου με την Αρμενία
Καθώς η αυτοκινητοπομπή ανθρωπιστικής βοήθειας της Αρμενίας περνούσε από τη γέφυρα Μαργαρά, το ανούσιο της εχθρότητας ανακατευόταν με το Aras ως βρωμιά. Για όσους βλέπουν! Ένας δρόμος κλειδωμένος ανάμεσα σε δύο σεισμούς. Πρέπει να περιμένει την καταστροφή;
Η συνοριακή πύλη
Alican-Margara άνοιξε τελευταία φορά για τον σεισμό στην Αρμενία το 1988.
Τα συλλυπητήρια
του υπουργού Εξωτερικών της Αρμενίας Αραράτ Μιρζογιάν προς την Τουρκία δεν
έλαβαν την απάντηση που του άξιζε.
Ο Ερντογάν θα μπορούσε
να είχε δεχτεί τον Μιρζογιάν όπως δεχόταν τον υπουργό Εξωτερικών του Ισραήλ Έλι
Κοέν.
Ο Μιρζογιάν
επισκέφθηκε το Αντιγιαμάν, όπου εργάζεται η αρμενική ομάδα διάσωσης, και στη
συνέχεια συναντήθηκε με τον υπουργό Εξωτερικών Τσαβούσογλου στην Άγκυρα.
Το ρήγμα που
άνοιξε η ανθρωπιστική διπλωματία δεν ήταν μεγάλο. Τα αποτελέσματα είναι
περιορισμένα.
Σύμφωνα με τις
πληροφορίες που μοιράστηκε ο Μιρζογιάν κατά την επιστροφή του, οι δύο χώρες
σχεδιάζουν να ανοίξουν τα χερσαία σύνορά τους για πολίτες τρίτων χωρών και
διπλωματικά διαβατήρια.
Σύμφωνα με τον Ειδικό Αντιπρόσωπο Ρούμπεν Ρουμπινιάν, επιτεύχθηκε συμφωνία και
για την αποκατάσταση της γέφυρας του Άνι.
Είναι καλό, αλλά
αυτά δεν αρκούν για μια βιώσιμη ανάκαμψη.
Τα όνειρα του Ερντογάν στον μετασοβιετικό χώρο
Αφορμή για την
απόρριψη των πρωτοκόλλων εξομάλυνσης που προέκυψαν από τη διετή
διαπραγματευτική κίνηση το 2009 ήταν η υπόσχεση Ερντογάν στη Βουλή του
Αζερμπαϊτζάν ότι «αυτό το βήμα δεν θα γίνει μέχρι να τελειώσει η κατοχή».
Στον πόλεμο του
2020, τα ρεγιόν πήραν πίσω και αυτή η δικαιολογία είναι ξεπερασμένη. Αλλά
μπήκαν στο παιχνίδι νέες συνθήκες. Η ομαλοποίηση της Τουρκίας-Αρμενίας
συντάχθηκε με την ειρήνη Αζερμπαϊτζάν-Αρμενίας.
Προϋπόθεση για αυτό
είναι το άνοιγμα ενός διαδρόμου από το Zangezur και η επίλυση του καθεστώτος
του Καραμπάχ.
Η προσοδοφόρα τούρτα
που προσφέρει η διοίκηση του Μπακού στο στενό περιβάλλον του Ερντογάν στις
απελευθερωμένες συνοικίες εμποδίζει την Άγκυρα να κάνει βήματα χωρίς να
περιμένει την ειρήνη Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν.
Ο διάδρομος που
ονειρεύεται ο Ερντογάν δεν είναι ανεξάρτητος από τον κόμπο του Καραμπάχ. Απαιτείται
επίσης μια προσέγγιση που να αντιμετωπίζει την ανησυχία της Ρωσίας ότι η
Τουρκία αποκτά στρατηγικά πλεονεκτήματα στην Κασπία και την Κεντρική Ασία που
θα την σκοντάψουν.
Ο Ερντογάν
τοποθετεί την Τουρκία ως τη δύναμη που θα αποδυναμώσει τη ρωσική στρατηγική
υπεροχή, όπως θέλουν οι δυτικοί φίλοι του.
Αυτό, με τη σειρά του,
μπορεί να ωθήσει τη Μόσχα, τον εγγυητή της συμφωνίας του Καραμπάχ, στην επιλογή
του αδιεξόδου.
Από την άλλη, το Ιράν
ενεργεί από φόβο αποκλεισμού από τη νέα εξίσωση στον Καύκασο. Αυτός είναι
ο άλλος παράγοντας αναστάτωσης μπροστά στο Zengezur. Αυτές είναι σκληρές
πραγματικότητες που θα καταστήσουν βραχυπρόθεσμα το απαλυντικό αποτέλεσμα του
σεισμού.
Η ξαφνική άφιξη των Ελλήνων που περίμεναν τους Τούρκους
μια νύχτα…
Η σχέση
Ελλάδας-Τουρκίας, που είναι πιο πεισματάρικη από την αρμενοτουρκική
ομαλοποίηση. Δεν ήταν δύσκολο για τον Ερντογάν να προσεγγίσει τα Ηνωμένα
Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία, την Αίγυπτο και το Ισραήλ, όταν προχώρησε
σε έναν ρεαλισμό οδηγούμενος από την απόγνωση. Προτίμησε όμως να κρατήσει
την Ελλάδα στο μέτωπο με την απειλή «Θα έρθουμε ξαφνικά μια νύχτα».
Οι χρόνιες διαμάχες
στο Αιγαίο, το Κυπριακό και η πρόσφατη αναμέτρηση των θαλάσσιων δικαιοδοσιών
στην Ανατολική Μεσόγειο καθορίζουν τα όρια εχθρότητας και φιλίας και από τις
δύο πλευρές.
Επιπλέον, ενώ οι
Ηνωμένες Πολιτείες έβαλαν την Τουρκία στην κατηγορία των κυρώσεων λόγω των
S-400, η ενίσχυση της άμυνάς της από την Ελλάδα, με μια εθνικιστική πρόκληση,
διατάραξε τις ρυθμίσεις και στις δύο πλευρές του Αιγαίου.
Στο τοξικό
περιβάλλον, η Ελλάδα ανέλαβε δράση χωρίς δισταγμό απέναντι στον σεισμό.
Ο υπουργός
Πολιτικής Άμυνας Χρήστος Στυλιανίδης προσγειώθηκε στα Άδανα με ομάδες
ανθρωπιστικής βοήθειας.
Αμέσως ο υπουργός
Εξωτερικών Νίκος Δένδιας, πήγε στο Χατάι με ελικόπτερο μαζί με τον Μεβλούτ
Τσαβούσογλου.
Έδωσε το μήνυμα,
«Δεν πρέπει να περιμένουμε άλλον σεισμό για να αμβλύνουμε τις σχέσεις μας».
Η Ελλάδα ήταν η πρώτη
που χτύπησε την πόρτα στον σεισμό του 1999. Η πίστη στη γειτονιά συνέβαλε
θετικά στο δημοψήφισμα στην Κύπρο το 2004 και στην έναρξη των διαπραγματεύσεων
της Τουρκίας με την ΕΕ.
Ωστόσο, αυτοί που είπαν «Όχι» στο δημοψήφισμα με
την ένταξη της ελληνοκυπριακής πλευράς στην ΕΕ, τους Έλληνες να έχουν λόγο στο
ταξίδι της Τουρκίας στην ΕΕ και την αποτυχία της Άγκυρας να ανοίξει τα τελωνεία
στην Κυπριακή Δημοκρατία, η διαπραγματευτική διαδικασία επέστρεψε στην παλιά
σελίδα.
Αυτή τη φορά οι ευχές για
διάλογο να είναι μόνιμες.
«Είμαστε όλοι Τούρκοι»
είναι η μία πλευρά της αλήθειας.
Από την άλλη επικρατεί επιφυλακτικότητα.
Τα ελληνικά ΜΜΕ ανέφεραν ότι ενώ ο Δένδιας ήταν στη ζώνη του
σεισμού, υποστήριξαν ότι τουρκικά πολεμικά αεροσκάφη παραβίασαν τον
ελληνικό εναέριο χώρο 24 φορές και υποστήριξαν ότι η Τουρκία είναι πλέον το
μέρος που πρέπει να λάβει μέτρα για την επίλυση των προβλημάτων.
Και οι δύο πλευρές
χρειάζονται ηγεσία που μπορεί να λύσει τα χρόνια προβλήματα. Μια
αποφασιστική και ισχυρή ηγεσία που μπορεί να ξεπεράσει την καθημερινή
πολιτική.
Χωρίς αυτό, η θετική
ατμόσφαιρα από την ανθρωπιστική διπλωματία δεν είναι παρά ένα ορεκτικό για τις
φιλοδοξίες των ηγετών.
Σε αντίθεση με το
πολιτικό πλαίσιο του 1999, μια Τουρκία που έχει διευρύνει τις διεκδικήσεις της
και έχει βλάψει τους δεσμούς της με τους συμμάχους, υπάρχει μια Ελλάδα
που έχει επεκτείνει τις στρατιωτικές της σχέσεις με εταίρους όπως η Γαλλία και
οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Η άμβλυνση με την Ελλάδα μέσω Μπλίνκεν
Μετά τις ανθρωπιστικές
χειρονομίες της Αρμενίας, της Ελλάδας και του Ισραήλ, ήταν η σειρά του
Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών, Άντονι Μπλίνκεν, να παρουσιαστεί. Ο
πρόεδρος Τζο Μπάιντεν αποστασιοποιήθηκε από τον Ερντογάν, αν και τόσο η
συνεχιζόμενη συνεργασία όσο και τα προβλήματα που αντιμετωπίστηκαν απαιτούν
επαφές υψηλού επιπέδου μεταξύ των δύο συμμάχων.
Εκτός από τον
Μπάιντεν, ακόμη και ο Μπλίνκεν παρέλειψε την Τουρκία στα ταξίδια του στο
εξωτερικό και άφησε τις απαραίτητες επαφές στους γραφειοκράτες.
Σοβαρά νοήματα
θα έχει η εικόνα που έδωσαν ο Τσαβούσογλου και ο Μπλίνκεν την ώρα που εξέταζαν
τη ζώνη του σεισμού στο ελικόπτερο χθες.
Ο Μπλίνκεν έκανε
επίσης ένα ενθαρρυντικό σχόλιο όταν είδε τους Τούρκους και Έλληνες ομολόγους
του στο ίδιο κάδρο. Ο Μπλίνκεν συναντήθηκε με τον Τσαβούσογλου και τον
Ερντογάν.
Έπαιξαν πολλοί
αόριστοι τίτλοι: άρση του τουρκικού βέτο που εμποδίζει την ένταξη της Σουηδίας
και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, το πακέτο F-16 που συνδέεται με τους όρους στο
Κογκρέσο,
Υπάρχει κάποιο συμπέρασμα που να βγάζει νόημα στην πρώτη επίσκεψη μετά από δύο
χρόνια; Δεν νομίζω.
Επισκεπτόμενος την
περιοχή για να παρακολουθήσει τη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου, οι επαφές του Μπλίνκεν
περιλαμβάνουν και την Ελλάδα.
Η αυξανόμενη
ευαισθησία στην Ουάσιγκτον ότι πρέπει να επιτευχθεί μια ισορροπία μεταξύ Αθήνας
και Άγκυρας είχε γίνει εμφανής πριν από αυτή την επίσκεψη.
Αλλά μια
σημαντική ανακάλυψη σε περίπλοκα θέματα δεν αναμένεται με μια επίσκεψη. Ο
Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ ελπίζει επίσης ότι ο άνεμος της αλληλεγγύης στον
σεισμό θα ξεκλειδωθεί για τη Φινλανδία και τη Σουηδία.
Ενώ η Σουηδία
συμμετέχει με καθυστέρηση στην κινητοποίηση βοήθειας, ερωτάται αν θα αλλάξει το
κλίμα στην Άγκυρα μετά τον σεισμό.
Κλείνοντας το μάτι στο
Ελσίνκι και δείχνοντας τα δόντια του στη Στοκχόλμη, ο Ερντογάν απευθύνεται χάρη
στην κάρτα του ΝΑΤΟ.
Επιπλέον, χρησιμοποιεί
αυτό το φύλλο ως αντίβαρο σε περιπτώσεις που τον ενοχλούν στην Ουάσιγκτον.
Για πολλά μέλη
του ΝΑΤΟ, ο Ερντογάν είναι πλέον «καταστροφικός σύμμαχος».
Γνωρίζουν όμως
επίσης ότι είναι ο τρομακτικός οπορτουνισμός του που αποτρέπει τον Ερντογάν από
το συντριπτικό πείσμα του.
Για να κρύψει το ραβδί
στο χέρι του, πρέπει να δει το καρότο μπροστά του. Μέχρι τώρα ένιωθε την
ανάγκη να δαιμονοποιήσει κάποιον για να αποσπάσει την προσοχή του μέσα στην
κρίση. Ισχύει ακόμα αυτό;
Προς το παρόν, δεν
είναι ξεκάθαρο: Ποιος τρόπος θα σώσει τον Ερντογάν στις εκλογές, ένταση ή
αρμονία; Μπορεί να μην έχουν κάνει ακόμη την αξιολόγηση για να το αποφασίσουν.
Φεχίμ Ταστέκιν- Duvar
--
© Βαλκανικό Περισκόπιο -Γιῶργος Ἐχέδωρος
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση μόνον με αναφορά της ενεργής ηλεκτρονικής διεύθυνσης του ιστολογίου παραγωγής- https://www.echedoros-a.gr