Φεβρουάριος 28, 2023. Ελλάδα.
Η εντατική διπλωματική δέσμευση μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας, που κορυφώθηκε με την επίσκεψη του Έλληνα Πρωθυπουργού στην Αλβανία τον Δεκέμβριο του 2022, την πρώτη εδώ και 13 χρόνια, είναι μια ισχυρή ένδειξη ότι και οι δύο κυβερνήσεις βλέπουν τις διμερείς σχέσεις ως νέα αφετηρία, γράφει αλβανικό δημοσίευμα.
Οι ελληνοαλβανικές
σχέσεις είχαν επίσης σκαμπανεβάσματα. Ωστόσο, από το 2013, έχουν σημειώσει
τεράστια ανάπτυξη, με επαφές υψηλού επιπέδου που έχουν ενισχυθεί και ενταθεί.
Η δυσπιστία μεταξύ Ελλήνων και Αλβανών
Η άλλη πλευρά αυτής
της θετικής εξέλιξης είναι ότι στην αμφίδρομη επικοινωνία τους δεν έχει
δημιουργήσει τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την επίλυση χρόνιων προβλημάτων
που θα έπρεπε να είχαν λυθεί εδώ και πολύ καιρό.
Η μόνη πιο ισχυρή
εξήγηση για αυτή τη στασιμότητα είναι οι πολιτικοί υπολογισμοί που έχουν
εκτρέψει τις πολιτικές ηγεσίες από το να αναλαμβάνουν ρίσκα για την
αντιμετώπιση ζητημάτων εθνικού ενδιαφέροντος.
Όχι μόνο οι δύο χώρες
έχουν αντίθετες απόψεις για όλα τα ανοιχτά ζητήματα, αλλά και οι δύο κοινωνίες
έχουν επίσης εντελώς διαφορετικές αναγνώσεις και ευαισθησίες για αυτά.
Στο επίκεντρο αυτών
των ευαισθησιών βρίσκεται μια μόνιμη δυσπιστία που βασίζεται σε δύο λανθασμένες
αντιλήψεις που κληρονόμησαν από το παρελθόν: μια γενική αντίληψη στην Αλβανία
ότι η Ελλάδα ποτέ δεν αποδέχτηκε πλήρως τη δημιουργία του σύγχρονου αλβανικού
κράτους, μια γενική αντίληψη στην Ελλάδα ότι οι Αλβανοί έχουν μια κρυφή
ατζέντα με στόχο τη μείωση της επιρροής της Ελλάδας στην περιοχή.
Βασικά ζητήματα στο επίκεντρο των σχέσεων
Τέσσερα είναι τα hot
spots στις συνομιλίες Τιράνων-Αθηνών, όλα κληρονομημένα από το παρελθόν.
Η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και των ελληνοαλβανικών θαλάσσιων ζωνών και
η σύναψη δύο συμφωνιών για την αποφυγή συνοριακών επεισοδίων και τη διατήρηση
των πυραμίδων που ορίζουν ένα τμήμα των χερσαίων συνόρων τους είναι τρία θέματα
κοινού ενδιαφέροντος, όπου και οι δύο πλευρές κάνουν προσπάθειες για σημαντική
επίλυσή τους.
Τα συνοριακά ζητήματα ήταν και παραμένουν μια σημαντική πηγή έντασης
στις ελληνοαλβανικές σχέσεις, με πολλούς εθνικιστές πολιτικούς και ΜΜΕ και από
τις δύο πλευρές να επισημαίνουν τη μία χώρα ως απειλή για την εδαφική
ακεραιότητα της άλλης.
Όσο περισσότερο τα
συνοριακά ζητήματα παραμένουν στη λήθη, ειδικά σε μια εύθραυστη περιοχή όπως τα
Βαλκάνια, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος αυτά τα ζητήματα να χρησιμοποιηθούν
από άτομα ή ομάδες με εξτρεμιστικές απόψεις.
Το τέταρτο ανοιχτό ζήτημα είναι το συνεχές αίτημα της Αλβανίας για
κατάργηση του νόμου του Β' Παγκοσμίου Πολέμου που τεχνικά έχει φέρει την Ελλάδα
σε πόλεμο μαζί της.
Για πολύ καιρό, η
ελληνική πλευρά απέρριπτε τους ισχυρισμούς των Τιράνων ότι ο νόμος του πολέμου
εξακολουθεί να ισχύει. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, πολλοί Έλληνες
αξιωματούχοι έχουν εκφράσει την προθυμία τους να τερματίσουν αυτόν τον
αναχρονιστικό νόμο του πολέμου, ο οποίος είναι παράλογος, ειδικά από τη στιγμή
που και οι δύο χώρες είναι πλέον σύμμαχοι του ΝΑΤΟ.
Οι Τσάμηδες
Ένα άλλο αμφιλεγόμενο
ζήτημα είναι το ζήτημα των Τσάμηδων, σχετικά με τους Αλβανούς που εκδιώχθηκαν
από την Ελλάδα μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Αλβανία, άμεσα ή έμμεσα,
άσκησε πίεση ώστε το θέμα να ενταχθεί σε ένα πακέτο μέτρων που θα πρέπει να
επιλυθούν και από τις δύο χώρες, αλλά χωρίς επιτυχία.
Οι ελληνικές αρχές
φαίνονται απρόθυμες να συμμετάσχουν σε διάλογο, ωστόσο, κηρύσσοντας το ζήτημα
των Τσάμηδων ως άλυτο.
Και οι δύο κοινωνίες
συμφωνούν ότι το ζήτημα αποτελεί εμπόδιο για τη βελτίωση των διμερών σχέσεων,
αλλά έχουν εντελώς αντίθετες αντιλήψεις για τη φύση του προβλήματος και τις
πιθανές λύσεις.
Όμως οι διαφωνίες και
οι προβληματικές πτυχές στις διμερείς σχέσεις δεν σχετίζονται μόνο με ζητήματα
που κληρονομήθηκαν από το παρελθόν.
Συνδέονται επίσης με
την ελληνική μειονότητα στην Αλβανία, με την Αθήνα που εκφράζει ανησυχίες για
διακρίσεις και με τα Τίρανα ταυτόχρονα που διαμαρτύρεται για τα γραφειοκρατικά
εμπόδια που συναντούν συχνά οι Αλβανοί μετανάστες στην Ελλάδα.
Αυτά τα θέματα είναι
πιθανό να κρατήσουν απασχολημένο το κανάλι Τιράνων-Αθηνών τα επόμενα χρόνια.
Οι πολιτικές
συναντήσεις υψηλού επιπέδου των τελευταίων ετών, ωστόσο, χρησίμευσαν ως μια
υγιής πολιτική και πρακτική βάση για την έναρξη μιας νέας δομημένης διαδικασίας
στο πλαίσιο της οποίας και οι δύο χώρες έχουν ενεργοποιήσει κοινές επιτροπές
εμπειρογνωμόνων για να συζητήσουν διμερή ζητήματα λεπτομερώς.
Η θαλάσσια διαμάχη: ευκαιρία «ξεκλειδώματος» των ελληνοαλβανικών
σχέσεων
Αποτυγχάνοντας να
καταλήξουν σε μια διμερή συμφωνία κατόπιν διαπραγμάτευσης, και οι δύο πλευρές
στράφηκαν στη μεσολάβηση ενός διεθνούς διαιτητή για την επίλυση της διαφοράς
των θαλάσσιων συνόρων τους, επιδεικνύοντας διπλωματική ευελιξία.
Η εμπλοκή τρίτου
διαιτητή στη διαδικασία φαίνεται επωφελής και για τα δύο μέρη. Το γεγονός
ότι η συνοριακή διαμάχη έχει ήδη πλαισιωθεί σε ένα εθνικιστικό πλαίσιο άφησε
ελάχιστα περιθώρια για ορθολογική επιχειρηματολογία στη δημόσια και πολιτική
συζήτηση και στις δύο χώρες.
Η ατμόσφαιρα
αμφιβολίας δεν επηρεάζει μόνο την πολιτική συζήτηση, αλλά δυσκολεύει το κοινό
να αποδεχθεί οποιαδήποτε συμφωνία που βασίζεται σε διμερείς διαπραγματεύσεις.
Η επίλυση του
ζητήματος με διεθνή διαιτησία δίνει στους ηγέτες των δύο χωρών διέξοδο από κάθε
εσωτερική πολιτική σύγκρουση που μπορεί να ξεσπάσει για το θέμα, ενώ το κοινό
θα αποδεχθεί πιο εύκολα μια λύση που θα βασίζεται στο διεθνές δίκαιο.
Ωστόσο, και οι δύο
πλευρές θα πρέπει να αρχίσουν να εξηγούν στις κοινωνίες τους τα πλεονεκτήματα
και τα μειονεκτήματα αυτής της νομικής διαδικασίας για να αποφευχθεί
οποιαδήποτε εκμετάλλευση του θέματος από κερδοσκοπικά, λαϊκιστικά, εθνικιστικά
και παραληρηματικά άτομα.
Οι διαπραγματεύσεις,
πριν πάνε στο Διεθνές Δικαστήριο καθώς και στην ίδια τη Χάγη, θα είναι
μακροχρόνιες και δύσκολες.
Ωστόσο, παρά τις
μελλοντικές δυσκολίες, η επιτυχής ολοκλήρωση της διαδικασίας θα απαλλάξει και
τις δύο χώρες από την αμοιβαία καχυποψία, δημιουργώντας ένα ευνοϊκό περιβάλλον
για την επίλυση άλλων ζητημάτων.
Η ελληνική μειονότητα στην Αλβανία: δυνητικά μια γέφυρα φιλίας
Η Ελλάδα και η Αλβανία
έχουν κατά καιρούς βιώσει εντάσεις σχετικά με το καθεστώς και τα δικαιώματα της
ελληνικής μειονότητας στην Αλβανία.
Τα επεισόδια έχουν
προκαλέσει έντονες εθνικιστικές αντιδράσεις και στις δύο κοινωνίες, αφήνοντας
την εντύπωση ότι η ελληνική μειονότητα, παράγοντας που συνδέει άρρηκτα τις δύο
χώρες, λειτουργεί ως παράγοντας διχασμού.
Μέσα σε αυτή την
αντίληψη, η κοινή επίσκεψη των πρωθυπουργών στο ελληνικό μειονοτικό χωριό Δερβιτσάνη
έστειλε ένα ισχυρό μήνυμα ότι η μειονότητα είναι μια γέφυρα φιλίας και πρέπει
να αντιμετωπίζεται μόνο ως τέτοια.
Παρά το έντονο μήνυμα
και το πνεύμα συνεργασίας που εκφράζεται, οι διαφορετικές ερμηνείες για τα
θέματα που αφορούν την ελληνική μειονότητα εξακολουθούν να ισχύουν και θα
μπορούσαν να δημιουργήσουν εντάσεις εάν επανέλθουν στο προσκήνιο ανά πάσα
στιγμή.
Η διατήρηση των
δικαιωμάτων της ελληνικής μειονότητας στην Αλβανία αποτελεί σημαντικό στόχο της
ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Η Αθήνα θέτει τα ζητήματα της ελληνικής
μειονότητας όχι μόνο σε διμερές επίπεδο, αλλά και στο πλαίσιο της διαδικασίας
ένταξης της Αλβανίας στην ΕΕ.
Εναπόκειται στα Τίρανα
να χειριστούν το θέμα των μειονοτήτων με μετρημένο τρόπο, αναγνωρίζοντας τη
σημασία του να μην εξοργίζονται οι Αλβανοί με το να εμφανίζονται πολύ μαλακοί
στα εθνικά ζητήματα, να μην αναστατώνουν την Αθήνα, δεδομένου του δικαιώματος
βέτο της Ελλάδας στην παρεμπόδιση της εισόδου της Αλβανίας στην ΕΕ.
Από την πλευρά της, η
ελληνική διπλωματία πρέπει να διατηρήσει μια λεπτή ισορροπία για να κρατήσει
ανοιχτή την ευρωπαϊκή προοπτική της Αλβανίας, προσπαθώντας παράλληλα να
επιλύσει διμερή ζητήματα, χωρίς να εκληφθεί ως εμπόδιο στην πορεία των Τιράνων
προς την ΕΕ.
Συντάξεις Αλβανών μεταναστών στην Ελλάδα
Οι Αλβανοί μετανάστες,
η μεγαλύτερη κοινότητα μεταναστών στην Ελλάδα, είναι η δεύτερη ανθρώπινη
σύνδεση που διαπερνά όλες τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ Αθήνας και Τιράνων.
Και οι δύο πλευρές
διαπραγματεύονται αυτή τη στιγμή ένα από τα βασικά ζητήματα που επηρεάζει άμεσα
την καθημερινότητα των Αλβανών μεταναστών - τις συντάξεις τους στην Ελλάδα.
Η αμοιβαία αναγνώριση
των συντάξεων ήταν πάγιο αίτημα των Αλβανών μεταναστών. Ωστόσο, η υπόθεση
αναβλήθηκε λόγω της πολυπλοκότητάς της.
Το γεγονός ότι τα
Τίρανα και η Αθήνα έχουν συγκροτήσει μια κοινή επιτροπή εμπειρογνωμόνων που θα
συζητήσει τεχνικά ζητήματα για τις συντάξεις είναι ένα βήμα προς τη σωστή
κατεύθυνση.
Ωστόσο, αυτό είναι
μόνο το πρώτο βήμα για να τεθεί αυτό το θέμα στη διμερή ημερήσια
διάταξη. Ο δρόμος για την τελική συμφωνία είναι μακρύς και πολύ δύσκολος
λόγω των δημοσιονομικών ζητημάτων και των προβληματικών συνταξιοδοτικών
συστημάτων και στις δύο χώρες.
Ωστόσο, οι
διαπραγματεύσεις δεν πρέπει να οδηγήσουν σε μια συμφωνία που θα αποκλείσει
ορισμένες κατηγορίες μεταναστών στο όνομα της βιωσιμότητας των συστημάτων
κοινωνικής ασφάλισης.
Τα προβλήματα των
μεταναστών δεν τελειώνουν με το θέμα των συντάξεων. Υπάρχουν και άλλες
προκλήσεις. Αυτά τα θέματα θα παραμείνουν στο κάτω μέρος της ατζέντας όσο
συνεχίζουν να υπάρχουν ιστορικές διαμάχες.
Το πάτημα του κουμπιού ‘reset’ δεν αρκεί
Το κουμπί reset στις ελληνοαλβανικές σχέσεις έχει πατηθεί,
αλλά αυτό δεν αρκεί.
Υπάρχουν τόσα σύνθετα
προβλήματα που η επίλυσή τους δεν μπορεί να επιτευχθεί από τη μια μέρα στην
άλλη. Ωστόσο, τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή για να ξεκινήσει μια σοβαρή
διαδικασία επίλυσης.
Η έντονη διμερής
επικοινωνία των τελευταίων ετών έχει βάλει όχι μόνο τον πληθυσμό, αλλά και τους
πολιτικούς και τα μέσα ενημέρωσης σε πιο φιλική διάθεση.
Bledar Feta- 28 Shkurt 2023 Shqiptarja
--
© Βαλκανικό Περισκόπιο -Γιῶργος Ἐχέδωρος
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση μόνον με αναφορά της ενεργής ηλεκτρονικής διεύθυνσης του ιστολογίου παραγωγής- https://www.echedoros-a.gr