Γράφει ο Βίκτωρ Σβετανόσκι- Виктор Цветаноски
Εφημερίδα ‘Ούτρισκσι Βέσνικ’ 8 Οκτ. 2010
Οι σχέσεις μεταξύ των Σκοπίων και της Σόφιας, για μια περίοδο μεγαλύτερης των δώδεκα ετών, έχουν ψυχρανθεί από το βαρύ φορτίο του παρελθόντος, για το οποίο οι ιστορικοί των δύο χωρών έχουν διαφορετικές απόψεις.
Για τη Βουλγαρία, η περιοχή των Σκοπίων, αποτελεί ένα μαρτυρικό κομμάτι της βουλγαρικής ιστορίας. Λαμβάνοντας υπόψη τις ιδέες τους αυτές, η παλαιά Βουλγαρία πολέμησε γι’ αυτήν και έχασε πολλούς πολέμους. Για τη Σόφια, της Βουλγαρίας, ο ‘μακεδονικός’ λαός, το ‘μακεδονικό έθνος’ και η ‘μακεδονική’ γλώσσα ανήκουν στη σφαίρα της τεχνητής δημιουργίας.
Οι Σκοπιανοί ιστορικοί ερμηνεύοντας τους ισχυρισμούς αυτούς, υποστηρίζουν, ότι τους αρνείται η μοναδικότητα του ‘μακεδονικού’ λαού και έθνους. Μέσα σε όλες αυτές τις διαφωνίες συμφωνούν, εντούτοις, σε ένα θέμα: ο ‘σλαβομακεδονικός’ και ο βουλγαρικός λαός είναι συγγενή έθνη (στο κείμενο: многу блиски народи- πολύ κοντινά έθνη).
Από όλα τα γειτονικά κράτη μεγαλύτερη επιρροή στα Σκόπια ασκεί η Βουλγαρία και στο παρελθόν οι Σκοπιανοί ήταν προσηλωμένοι προς αυτήν.
Και όταν οι επαναστάσεις και οι πόλεμοι ρήμαζαν την περιοχή , έβρισκαν καταφύγιο, οι Σλαβομακεδόνες, στη Σόφια. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι εκεί γράφηκε το μεγαλύτερο μέρος της ‘σλαβομακεδονικής’ ιστορίας.
Η ‘σλαβομακεδονική’ μετανάστευση στη σημερινή Βουλγαρία είναι η μεγαλύτερη ‘μακεδονική’ μετανάστευση στον κόσμο. Πιστεύεται ότι μετά από πολλές εξεγέρσεις και πολέμους, περίπου 100.000 ‘σλαβομακεδόνες’ πρόσφυγες εγκατέλειψαν τη Μακεδονία και εγκαταστάθηκαν στη Βουλγαρία. Προβάλλεται, μάλιστα, ο ισχυρισμός ότι περίπου 2 εκατ. πολίτες της Βουλγαρίας σήμερα, έχουν ‘σλαβομακεδονικές’ ρίζες.
Ο Βούλγαρος συγγραφέας Λιούμπομιρ Λέβτσεφ – φετινός νικητής του Χρυσού Στεφανιού των Ποιητικών Βραδιών στη Στρούγκα (πΓΔΜ)-, έχει απόλυτο δίκιο όταν λέει ότι ο ‘σλαβομακεδονικός’ και ο βουλγαρικός λαός βρίσκονται πνευματικά ο ένας κοντά στον άλλον, αλλά μέχρι σήμερα περιστρέφονται σαν διαφορετικοί πλανήτες. «Τα Βαλκάνια ανασκάπτονται επικίνδυνα από την πολιτική αντιπαράθεση, με δυσμενή επίδραση στις φυσικές ρίζες των λαών, και αυτή η αντιπαράθεση πρέπει να ξεπεραστεί. Και τα δύο έθνη στον παρελθόν ήταν μαζί στους πολέμους, αλυσοδεμένα με την ίδια ιδεολογία», είπε ο διάσημος συγγραφέας.
Ο Βούλγαρος κοινωνιολόγος Αντρέι Ράιτσεφ, διευθυντής του ερευνητικού κέντρου «Gallup” δήλωσε σε συνέντευξή του, ότι ποτέ κανείς δεν θα πείσει τους Βούλγαρους ότι οι ‘Σκοπιανοί’ ήταν Βούλγαροι, αλλά τώρα συνειδητοποιούν ότι οι ‘Σκοπιανοί’ είναι ένα ξεχωριστό έθνος.
«Κατά τη διάρκεια του σοσιαλισμού στη Βουλγαρία, όλοι έζησαν με την αίσθηση ότι οι Σέρβοι, ή δεν ξέρω ποιοι άλλοι, προκάλεσαν τη δημιουργία των «Μακεδόνων», όπως λένε στους παπαγάλους: «Είμαστε Μακεδόνες». Τώρα όλοι, σχεδόν, οι Βούλγαροι ξέρουν ότι δεν είναι αλήθεια. Το ερώτημα γι’ αυτούς δεν είναι πλέον τι είναι. Υπάρχουν κάποιες μικρές πολιτικές πυρκαγιές, όπως το VMRO, το οποίο λέει ανοησίες. Ωστόσο οι Βούλγαροι δεν πρόκειται ποτέ να πάψουν να πιστεύουν, ότι κάποτε οι Σλαβομακεδόνες ήταν Βούλγαροι. Το ζήτημα νομίζω ότι είναι διαφορετικό. Κατά τη γνώμη μου ο καθένας μπορεί να προσδιοριστεί όπως αισθάνεται. Άλλωστε ο προσανατολισμός όλων των βαλκανικών λαών είναι σαφής. Η προσχώρησή τους στην Ευρώπη. Τι άλλο μπορούμε να κάνουμε; Θαύματα;» δήλωσε ο Ράιτσεφ.
«Και οι Βούλγαροι και οι ‘Σκοπιανοί’ ζουν την ιστορία τους. Μια ιστορία που καταλαβαίνουμε. Για μένα δεν υπάρχει τίποτε που να τρομάζει τη βουλγαρική κοινωνία, υπάρχουν οργανώσεις και συγγραφείς που σκέφτονται διαφορετικά. Ιδέες που δεν γίνονται αποδεκτές είτε στη Σόφια είτε στα Σκόπια» θα πει ο διάσημος Βούλγαρος Ιβάν Κριστέφ.
«Όλοι όσοι γνωρίζουν την ιστορία της Βουλγαρίας, γνωρίζουν ότι η υπόστασή της στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό μετά το 1879, με την ιδέα της εθνικής ενοποίησης, με την βουλγαρική ιδέα της δικαιοδοσίας της σε ορισμένες χώρες. Το ζήτημα είναι να μην ξεχνάμε την ιστορία. Να την μαθαίνουμε, αυτό θα μας βοηθήσει να ζήσουμε μαζί», συμπλήρωσε ο Κριστέφ.
Ο Βούλγαρος φιλόσοφος Ιβάν Κάλτσεφ, πρόεδρος του Βουλγαρο-Σκοπιανού Συνδέσμου Φιλίας, έχει μια ελαφρώς διαφορετική άποψη. Ισχυρίζεται ότι οι ρίζες της απομονωτικής συμπεριφοράς της πΓΔΜ πρέπει να αναζητηθεί στην επίσημη βουλγαρική πολιτική και στην ισχυρή παρουσία του εθνικιστικής- πατριωτικής μεροληψίας της Βουλγαρίας.
«Υπάρχουν προκαταλήψεις εδώ και πολλά χρόνια, άσχετα με το κόμμα που βρίσκεται στην εξουσία. Είναι το τεχνητό ζήτημα του βουλγαρικού εθνικισμού, ότι οι Βούλγαροι έχουν μια πολύ ένδοξη ιστορία και ότι το μικρό βουλγαρικό κράτος είναι το παλαιότερο στην Ευρώπη. Η διάσημη βουλγαρική ιστορία αποτελεί μια μοναδικότητα που δεν μπορεί να παραχωρηθεί σε άλλους. Οπωσδήποτε όλα αυτά γίνονται με σκοπιμότητα και δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα. Και από τέτοιες θέσεις του βουλγαρικού εθνικισμού και πατριωτισμού, ότι, δηλαδή, η Βουλγαρία πρέπει να επεκτείνει τα σύνορά της είναι μια επικίνδυνη ιδεολογία. Μια τέτοια ιδεολογία έχει καταδικαστεί από το λαό που έχει εντελώς διαφορετική άποψη», δηλώνει ο βούλγαρος φιλόσοφος.
Ένα ιδιαίτερο πρόβλημα στις σχέσεις των δύο χωρών είναι οι σκοπιανοί μετανάστες στη Βουλγαρία, οι οποίοι στο παρελθόν έκαναν πολλά λάθη. Η συνεργασία μαζί τους είχε διακοπεί, εκτός από την περίοδο του 1944 έως το 1948, όταν η Σόφια αναγνώρισε το ‘μακεδονικό’ έθνος. Κατά το υπόλοιπο χρονικό διάστημα το σκοπιανό κράτος προβάλλει μια ιδεολογία ως πραγματικότητα και το βουλγαρικό κράτος δεν αρνείται την ύπαρξή της.
«Η συμπεριφορά των δύο πλευρών, είναι απόρροια του σύγχρονου περιβάλλοντος, το οποίο διαμορφώνει τις απόψεις, την κουλτούρα και την νοοτροπία. Υπάρχουν αντιφάσεις, ιδιαίτερα στο θέμα της διαμόρφωσης της πολιτιστικής ταυτότητας και της πολιτικής κατάστασης του σλαβομακεδονικού κράτους. Σήμερα στη χώρα μας μιλούν για συνεργασία με την «Μακεδονική Διασπορά» σε όλον τον κόσμο και όχι μόνον της Βουλγαρίας. Η έρευνα είναι απαραίτητη για να ανοίξει αυτή τη σελίδα από το παρελθόν μας… Το παρελθόν όπως μας παρουσιάζεται. Δεν μπορεί να αλλάξει αυτό και οι μελλοντικοί ερευνητές στο ζήτημα αυτό, θα πρέπει να αποβάλλουν τα πάθη που προέκυψαν στη διαδρομή της ιστορίας» συμβουλεύει ο ακαδημαϊκός Καταρντζίεφ.
Μεταξύ, εξάλλου, των Σλαβομακεδόνων ιστορικών, υπάρχει μια σταθερή άποψη ότι πρέπει να γίνει κάτι για να σπάσει ο ιδεολογικός τοίχος που δημιουργήθηκε από τους πολιτικούς στη διάρκεια της καταστροφικής πορείας της χώρας και οι πολίτες των χωρών δεν πρέπει να θεωρούνται εχθροί. Και οι δύο πολέμησαν για την Μακεδονία και δεν έχει σημασία ποια είναι τα εθνικά τους συναισθήματα.
Ο ογδοντάχρονος Κρίστο Σοφιάνες, απόγονος μιας οικογένειας που μετανάστεψε από την πόλη Στρούγκα στη Βουλγαρία, σε συνομιλία που είχαμε μαζί του αναγνωρίζει ότι αισθάνεται ως ‘Μακεδόνας’ αλλά και ως Βούλγαρος.
«Γεννήθηκα στη Σόφια, εδώ μεγάλωσα και σπούδασα, διαμένω στο περιβάλλον αυτό αλλά νοιώθω διαφορετικά», θα εξιστορήσει όλη την αλήθεια για τους απογόνους των Σλαβομακεδόνων που για τον ένα ή τον άλλο λόγο βρέθηκαν στη Βουλγαρία και δέχθηκαν την βουλγαρική εθνική συνείδηση. «Η ‘Μακεδονία’ υπήρξε πάντοτε η μεγαλύτερη αγάπη τους, την πονάνε…»
Γιατί η Βουλγαρία θεωρεί ότι το ‘μακεδονικό’ παρελθόν ότι είναι ένα τραγικό κομμάτι της ιστορίας της; Τι ανάγκασε τη Σόφια να πολεμήσει για τη Μακεδονία; Και γιατί οι σχέσεις μεταξύ των δύο λαών εξακολουθούν να μην είναι τόσο καλές; Γιατί σε ένα πρόβλημα όπου μερικοί ‘μακεδόνες’ θέλουν να γίνουν Βούλγαροι, όπως η Σπάσκα Μίτροβα από τη Γευγελή, να γίνεται τεράστιο ζήτημα; Γιατί εμείς εδώ στα Σκόπια είμαστε δεμένοι συναισθηματικά σε κάθε γεγονός που συνδέεται με τους Σλαβομακεδόνες που ζουν εκεί;
Αυτά είναι τα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν για να δούμε τι είναι αυτό που χωρίζει τους Σλαβομακεδόνες και τους Βούλγαρους σε σχέση με το παρελθόν.
Μέρος Πρώτον
Μέρος Δεύτερον
Μέρος Τρίτον
Μέρος Τέταρτον