Ο πρώτος που εννόησε
τη Δύναμη της γραπτής
Ενημέρωσης
Γράφει ο Γιώργος Εχέδωρος
Ο Καρδινάλιος Βησσαρίων ο Τραπεζούντιος, γνωστός στην Ιταλία ως BessarioniΘα αναφερθούμε για τον Βησσαρίωνα, έναν μοναδικό άνθρωπο του 15ου αιώνα, που σε όλη του τη ζωή μέσα στις προσωπικές φιλοδοξίες και αναζητήσεις, είχε εντάξει σε ξεχωριστή βαθμίδα, το ανθρωπιστικό πρόσωπο της ελληνικής διανόησης μέσα από την ελληνική και την βυζαντινή κληρονομιά.
Αν και ακολούθησε την ιερατική οδό, η προσωπικότητά του αναδύεται με ιδιαίτερο χρώμα, μέσα στη γενικότερη ισοπέδωση του θεοκρατικού Βυζαντίου.
Στη βιβλιογραφία της Δύσης αναφέρεται ως καρδινάλιος που δύο φορές είχε θέσει υποψηφιότητα για Πάπας, είναι γνωστός όμως, κυρίως ως μελετητής , διπλωμάτης, συλλέκτης βιβλίων και πλατωνικός φιλόσοφος.
Γεννήθηκε περί το 1403, στην πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας των Μεγάλων Κομνηνών, την Τραπεζούντα του Πόντου. Μετά τη βασική εκπαίδευση στην πατρίδα του μετέβη στην Κωνσταντινούπολη όπου φοίτησε στην Πατριαρχική Ακαδημία. Υπήρξε μαθητής του γνωστού λόγιου κληρικού Γεώργιου Χρυσοκόκη.
Σύνοδος της Φλωρεντίας, 1439. Η διακήρυξη υπογεγραμμένη από «τω θεοσώστω βασιλεί και αυτοκράτορα των ρωμαίων Παλαιολόγος». Με την υπογραφή του αυτοκράτορα. Την ανέγνωσε ο Βησσαρίων στο καθολικό ναό της Φλωρεντίας.
Από πολύ νεαρή ηλικία έγινε μοναχός, όπου πήρε το όνομα Βησσαρίων.
Ήταν ανήσυχο άτομο και αναζητούσε τη γνώση. Όταν έγινε πρεσβύτερος, είχε ακούσει για τον Έλληνα φιλόσοφο Γεώργιο Πλήθωνα Γεμιστό, δεν δίστασε να ταξιδεύσει στο Μυστρά και να παρακολουθήσει τα μαθήματα του πλατωνικού φιλοσόφου.
Ήταν σπινθηροβόλο πνεύμα και η ανέλιξή του υπήρξε ραγδαία.
Το 1436 έγινε ηγούμενος σε μονή της Βασιλεύουσας και σε λίγους μήνες, αρχιεπίσκοπος Νικαίας. Ήτανε μέρος της εκλεκτής βυζαντινής αντιπροσωπείας του Ιωάννη του Η΄ στη Σύνοδο της Φερράρας – Φλωρεντίας και ανήκε στην ομάδα των Ενωτικών των δύο Εκκλησιών.
Ο Βησσαρίων ανέγνωσε στις 6 Ιουλίου του 1439 στα ελληνικά τη διακήρυξη της Ένωσης των Εκκλησιών σε καθεδρικό ναό της Φλωρεντίας παρουσία του Πάπα Ευγενίου του Δ' και του αυτοκράτορα Ιωάννη Η΄ Παλαιολόγου.
Στην παραμονή του στην Φλωρεντία ασπάσθηκε τον καθολικισμό μέσα από τον οποίο θα είχε τη δυνατότητα υλοποίησης των φιλοδοξιών του.
Σε δύο χρόνια προάχθηκε σε καρδινάλιο από τον Πάπα και αναχώρησε για τη Δύση. Γρήγορα εξοικειώθηκε με τη λατινική γλώσσα.
Δημοσθένους Α' Ολυνθιακός. Μετάφραση στα λατινικά από το Βησσαρίωνα.
Το 1450, ο νέος Πάπας, Νικόλαος ο Ε΄ του ανέθεσε τη διακυβέρνηση της Μπολώνιας, όπου παρέμεινε μέχρι το 1455.
Με ψυχική οδύνη πληροφορήθηκε την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Η προσωπικότητά του όμως ήταν γνωστή σε ανατολή και δύση.
Οι Έλληνες πρόσφυγες βρήκαν στο πρόσωπό του τον προστάτη τους στην Ιταλία.
Ο ίδιος μάλιστα, όταν συνειδητοποίησε τη μεγάλη συμφορά αφοσιώθηκε, με τις οικονομίες που είχε στη διάθεσή του, ως καρδινάλιος, στη συγκέντρωση των ελληνικών χειρογράφων από τον ελληνικό χώρο και τα προωθούσε στη διδασκαλία των Eλληνικών στα δυτικά πνευματικά κέντρα.
Μάλιστα, από τη θέση που είχε πρότεινε σε καίριες έδρες ελληνικών, τους πιο μορφωμένους Έλληνες που προσέφευγαν σε αυτόν από την κατακτημένη Ελλάδα. Όπως είναι φυσικό ένα τέτοιο πνεύμα, όπως ο Βησσαρίων, άσκησε μεγάλη επιρροή στους σημαντικότερους ουμανιστές της εποχής του καθώς και στους κύκλους των διανοουμένων.
Θεωρείται κύριος εκφραστής του Ουμανισμού του15ου αιώνα.
Πέρα από τη μεγάλη εκκλησιαστική διαδρομή του μία από τις σημαντικότερες και ευεργετικές πράξεις του ήταν η συλλογή από τον ίδιο, χιλίων, περίπου, αρχαιοελληνικών και λατινικών χειρογράφων.
Για να μην χαθούν, χάρισε την προσωπική βιβλιοθήκη του στην πόλη της Βενετίας, που όπως πίστευε θα ήταν το επόμενο πνευματικό κέντρο μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης. Στους όρους της δωρεάς ήταν η ελεύθερη πρόσβαση των Ελλήνων στα κείμενα για να μην λησμονήσουν την πνευματική τους παράδοση. Έτσι τα βιβλία του δημιούργησαν τον πυρήνα της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης της Βενετίας (Biblioteca Marciana Venezia).
Διακατέχονταν από έντονη αγωνία για το ελληνικό έθνος. Φοβόταν την καταστροφή και την απορρόφησή του από του Οθωμανούς. Ανέπτυξε τεράστιες δραστηριότητες για να στρέψει τη Δύση κατά των Οθωμανών. Ανάλωσε ένα μεγάλο μέρος της ζωής στην προσπάθεια οργάνωσης μιας σταυροφορίας ενάντια των Οθωμανών για να ανακαταλάβουν την Κωνσταντινούπολη, την Τραπεζούντα και όλα τα άλλα χριστιανικά εδάφη που είχαν κυριευθεί από τους Τούρκους.
Το εξώφυλλο της μετάφρασης στα λατινικά του Δημοσθένους διακοσμημένο για να μοιραστεί στους πρίγκηπες και βασιλείς της Ευρώπης. Θεωρώ πως είναι ο πρώτος στην ιστορία της επικοινωνίας, που αντιλήφθηκε τη δύναμη της ενημέρωσης.
Έγραψε άρθρα και επιστολές και δημιουργούσε πολλά αντίγραφα που τα απέστελλε σε όλο το εξουσιαστικό φάσμα και τη διανόηση της Ευρώπης. Ίδια αντίγραφα των άρθρων του Βησσαρίωνα ελήφθησαν από το βασιλιά Edward IV της Αγγλίας, τον Louis IX της Γαλλίας, τον αυτοκράτορα Φρειδερίκο τον Γ΄ της Ρώμης, τον Amadeus της Σαβονίας κ.α.
Ο Βησσαρίων συνέλλεξε περί τα χίλια χειρόγραφα για να μην καταστραφούν και τα δώρισε στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη της Βενετίας. Στη φωτο: Ο Κόσμος του Πτολεμαίου με το ζωδιακό κύκλο, χειρόγραφο του 9ου αιώνα μ.Χ.
Μετέφρασε στα λατινικά τους αντιμακεδονικούς λόγους του Δημοσθένους για να προσομοιώσει την απειλή των Οθωμανών με αυτή των Μακεδόνων του Φιλίππου. Έκανε χειρόγραφα αντίγραφα των βιβλίων του, τα έδωσε να τα διακοσμήσουν και τα έστειλε σε βασιλείς και αυτοκράτορες της Ευρώπης!
Αυτή ήταν η αίσθησή του για τη δύναμη της ενημέρωσης.
Μνημειακός τάφος του Βησσαρίωνα στη βασιλική των Αγίων Αποστόλων στη Ρώμη.
Τελικά αρρώστησε και πέθανε στις 18 Νοεμβρίου 1472 στην Ραβέννα.
Ἂρθρα & Σκέψεις- Γιῶργος Ἐχέδωρος